Viêm da tiết bã là bệnh da liễu mãn tính, dai dẳng, dễ tiến triển nặng khi trời hanh khô. Vậy làm sao để nhanh chóng chấm dứt các triệu chứng khó chịu do bệnh gây ra? Hãy dành ít phút đọc bài viết dưới đây của Tạp chí Đông y để nắm rõ nguyên nhân cũng như cách điều trị bệnh hiệu quả nhất.
Viêm da tiết bã là bệnh gì?
Viêm da tiết bã tiếng Anh là Seborrheic Dermatitis, còn gọi là viêm da dầu hoặc chàm da mỡ. Đây là căn bệnh mãn tính với các tổn thương dạng đỏ, hồng ban gây ra đau rát, bong vảy. Bệnh thường xuất hiện ở những vùng da có tuyến bã nhờn hoạt động mạnh như mặt, đầu, thân, ngực, lưng,...
Viêm da tiết bã xảy ra ở cả trẻ em và người lớn, nhất là các bé sơ sinh. Mặc dù không gây nguy hiểm. Nhưng nếu không điều trị đúng, bệnh sẽ tiến triển nặng, lan nhanh sang vùng da bên cạnh và có nguy cơ bội nhiễm.
Dấu hiệu bệnh viêm da tiết bã
Viêm da tiết bã xuất hiện ở mọi đối tượng và mọi vị trí có vùng bã nhờn hoạt động mạnh. Vì vậy tùy vào vị trí, đối tượng mà các triệu chứng có thể khác nhau. Cụ thể:
Dấu hiệu theo vị trí bệnh
- Viêm da tiết bã ở đầu: Biểu hiện đặc trưng là tình trạng đầu nhiều vảy. Tiếp đó, da đầu hình thành các vệt/mảng rát đỏ, lan dần xuống trán, gáy và hai bên tai
- Viêm da tiết bã ở mặt: Biểu hiện là các vệt/mảng rát đỏ hai bên rãnh mũi, vùng lông mày, có vảy bong tróc.
- Viêm da tiết bã ở thân mình: Biểu hiện đặc trưng là nốt sẩn đỏ nằm rải rác ở nang lông, có xuất hiện vảy mỡ. Khi tiến triển nặng, các nốt sẩn gộp lại tạo thành vết đỏ lớn.
- Viêm da dầu ở các vị trí nếp gấp: Biểu hiện là những mảng đỏ trên da, có giới hạn rõ. Bệnh xuất hiện vảy mỡ gần giống như bệnh viêm kẽ.
Dấu hiệu ở trẻ sơ sinh
- Xuất hiện mảng da dày, cứng, bám chắc ở đầu và chân tóc.
- Mảng bám có thể màu trắng, đen, vàng, nâu tùy thuộc vào mức độ bệnh.
- Trẻ có thể cảm thấy khó chịu, quấy khóc và giảm cảm giác thèm ăn.
Dấu hiệu ở người lớn
- Viêm da tiết bã ở người lớn đặc trưng bởi tình trạng da nhờn, khô kết hợp.
- Tổn thương là các mảng rát đỏ, có giới hạn rõ.
- Xuất hiện tình trạng bong tróc ở vùng da mỏng.
Hình ảnh viêm da tiết bã
Nguyên nhân khiến viêm da tiết bã bùng phát
Nguyên nhân viêm da tiết bã đến nay vẫn chưa rõ ràng. Nhưng bệnh có thể khởi phát do tuyến bã nhờn hoạt động quá mức hoặc các loại nấm sản sinh ra chất khiến cơ địa mẫn cảm và phản ứng lại. Từ đó xuất hiện phát ban, mẩn đỏ. Ngoài ra, các yếu tố dưới đây cũng có thể là nguyên nhân gây bệnh.
- Di truyền: Nếu trong gia đình có mẹ hoặc bố bị bệnh, tỉ lệ con sinh ra mắc phải cũng cao hơn.
- Thời tiết: Thời điểm giao mùa, nhất là vào đông, viêm da tiết bã thường hay bùng phát. Lúc này da khô, dễ mất nước khiến tuyến bã nhờn ảnh hưởng.
- Môi trường: Môi trường ô nhiễm, thường xuyên tiếp xúc với bụi bẩn, hóa học cũng khiến bệnh nặng hơn.
- Tình trạng da: Da dầu và nhờn chính là môi trường thích hợp cho các nấm men Malassezia sinh sôi. Điều này kéo dài có thể gây ra tình trạng viêm nhiễm. Đó là lý do vì sao những người có làn da dầu thường hay mắc bệnh.
- Chế độ ăn: Việc ăn quá nhiều đồ ăn cay nóng, nhiều dầu khiến tuyến bã nhờn hoạt động quá mức, gây ra viêm nhiễm.
- Do sử dụng thuốc: Một số thuốc Tây như kháng sinh, giảm đau có tác dụng ức chế hệ miễn dịch, từ đó gây ra viêm da.
- Yếu tố khác: Bệnh chàm da mỡ thường có xu hướng bùng phát ở những bệnh nhân căng thẳng kéo dài hoặc vệ sinh da chưa đúng.
Bệnh viêm da tiết bã có gây nguy hiểm không? Biên chứng
Viêm da tiết bã là bệnh lành tính, hiếm khi xuất hiện biến chứng nghiêm trọng. Tuy nhiên nếu không điều trị đúng cách, bệnh sẽ có thể gây ra một số ảnh hưởng. Cụ thể:
- Người bệnh tự tin: Viêm da tiết bã có thể gây ra cảm giác tự tin về ngoại hình. Nhất là những bệnh nhân có mụn mủ, mụn đỏ, vùng da sưng phù. Nhiều người trở nên lầm lì, không muốn giao tiếp với môi trường ngoài vì làn da xấu. Ở trẻ nhỏ, nếu điều trị sai có thể sẽ phải sống chung cả đời đến tận lúc lớn.
- Nhiễm trùng: Một số trường hợp viêm da tiết bã không được kiểm soát có thể gây ra nhiễm trùng, viêm da bội nhiễm. Lúc này bệnh khó chữa trị, nguy cơ để sẹo về sau.
- Gặp vấn đề về da: Viêm da tiết bã có thể tạo điều kiện cho các vấn đề khác về da bùng phát như mụn trứng cá, mụn mủ, viêm nang lông,...
Chẩn đoán bệnh viêm da tiết bã
Viêm da tiết bã thường được chẩn đoán dựa trên dấu hiệu lâm sàng và triệu chứng của bệnh. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, các xét nghiệm có thể được thực hiện để chẩn đoán chính xác và loại trừ bệnh khác.
- Lấy mẫu da: Bác sĩ sẽ lấy mẫu da từ vùng bị ảnh hưởng, gửi đi kiểm tra để phát hiện dấu hiệu của bệnh.
- Xét nghiệm nấm: Trong một số trường hợp, viêm da tiết bã do nấm gây ra. Vì vậy, để chẩn đoán bệnh bác sĩ sẽ kiểm tra xem có nấm không.
- Xét nghiệm máu: Một số xét nghiệm máu có thể được thực hiện để loại trừ với bệnh khác sở hữu triệu chứng tương tự. Ví dụ như viêm nhiễm hay vấn đề nội tiết tăng hormone nam (androgen) cũng có thể gây ra viêm da dầu.
Đối tượng nguy cơ cao
- Trẻ sơ sinh.
- Người lớn đang trong độ tuổi 30-70.
- Người có tiền sử bị bệnh thần kinh, bệnh tâm thần, trầm cảm hoặc Parkinson.
- Người đang dùng thuốc an thần, Methyldopa, Cimetidine.
- Người có hệ miễn dịch yếu như HIV, AIDS hoặc từng phẫu thuật ghép tạng.
- Người phải làm việc với hóa chất nhiều.
- Người có làn da dầu, da mụn.
- Người hút thuốc lá, uống rượu bia, chất kích thích nhiều.
- Phụ nữ mang thai hoặc thanh thiếu niên đang tuổi dậy thì.
- Những người dương tính với HPV cũng có nguy cơ bị bệnh.
Phòng ngừa và chăm sóc bệnh viêm da tiết bã
Viêm da tiết bã là bệnh mãn tính, có thể tái phát theo đợt. Vì vậy phòng ngừa là cách tốt nhất giúp bạn hạn chế biến chứng của bệnh.
- Luôn giữ da sạch sẽ bằng cách tắm gội, rửa mặt hàng ngày với những sản phẩm tự nhiên.
- Hạn chế tối đa sản phẩm chứa chất tẩy rửa để tránh da bị kích ứng, tiết dầu nhiều hơn.
- Sử dụng kem chống nắng phù hợp kết hợp với việc che chắn cẩn thận mỗi khi ra đường.
- Dưỡng ẩm cho da với các sản phẩm dịu nhẹ, nguồn gốc tự nhiên.
- Hạn chế căng thẳng, stress bằng cách tập thể dục, thiền, yoga kết hợp với việc ăn uống khoa học. Tăng cường thực phẩm giàu vitamin E, C, A, hạn chế hải sản, thịt bò, đồ có gas,...
- Tuân thủ tuyệt đối hướng dẫn của các bác sĩ và tái khám đúng hẹn.
Khi nào viêm da tiết bã cần gặp bác sĩ?
- Vùng da sưng đau, viêm nhiễm nặng hoặc sưng tấy.
- Các phương pháp điều trị không giúp thuyên giảm triệu chứng.
- Vùng da tổn thương xuất hiện mủ, chảy dịch nhiều và đóng vảy bám vào da.
- Bị viêm da tiết bã ở những vị trí nhạy cảm như mắt, môi.
- Người bệnh cảm thấy mệt mỏi, có dấu hiệu sốt khi điều trị.
3 cách trị bệnh viêm da tiết bã hiệu quả
Viêm da tiết bã ở trẻ sơ sinh bệnh có thể tự khỏi khi bé lớn lên. Tuy nhiên, ở độ tuổi trưởng thành, buộc phải điều trị mới có thể kiểm soát bệnh. Tùy vào triệu chứng và tình trạng bệnh mà các bác sĩ có thể chỉ định phương pháp dưới đây:
Điều trị viêm da tiết bã bằng mẹo dân gian
Dân gian chữa bệnh viêm da tiết bã được khá nhiều người tin dùng. Ưu điểm của phương pháp này là tiết kiệm chi phí, cách thực hiện đơn giản, lành tính.
- Dùng rau má: Rau má có tính hàn, giúp giảm đau, làm lành tổn thương trên da nhanh chóng. Chỉ cần lá rau má, nhặt và rửa sạch. Cho vào giã nát cùng muối. Dùng vải bọc lại, vệ sinh vùng da bị bệnh. Đợi 5-10 phút, rửa sạch với nước. Tuần làm 2 lần bệnh sẽ cải thiện.
- Dùng tỏi: Tỏi có allicon là chất kháng sinh tự nhiên, chống viêm, giảm ngứa hiệu quả. Theo đó, bạn chỉ cần giã nát tép tỏi, ép lấy nước cốt. Pha với nước lọc tỉ lệ 1:1 rồi thoa lên da bị bệnh. Đợi khoảng 5-10 phút thì rửa sạch lại nước ấm.
- Dùng lá trầu không: Chọn một nắm lá trầu không, rửa sạch. Cho vào nồi cùng chút muối, đun sôi với nước trong khoảng 5 phút. Rồi đợi nước nguội ngâm rửa vùng da bị bệnh. Cách trị viêm da tiết bã bằng lá trầu không giúp kháng viêm, chống khuẩn, cải thiện triệu chứng một cách tối ưu.
Mặc dù lành tính nhưng các biện pháp dân gian chỉ giúp cải thiện triệu chứng chứ không điều trị được căn nguyên bệnh. Vì vậy chỉ thích hợp cho những trường hợp mới khởi phát hoặc thể bệnh nhẹ. Với trường hợp nặng người bệnh nên dùng các phương pháp chính thống để cho hiệu quả tốt hơn.
Tây y trị bệnh viêm da tiết bã
Tây y trị bệnh bằng cách sử dụng sản thuốc uống, thuốc bôi viêm da tiết bã. Cụ thể:
Thuốc thuốc trị viêm da tiết bã chung
- Các loại thuốc bong vảy tại chỗ như acid salicylic, acid lactic, urea,...
- Thuốc chống nấm tại chỗ như ketoconazol, ciclopirox dạng dầu gội đầu hoặc dạng kem bôi. Một số trường hợp kháng thuốc chống nấm azol có thể thay thế bằng pyrithion hoặc selenium.
- Thuốc Corticosteroid loại nhẹ dùng 1-3 tuần, bôi tại chỗ giúp giảm viêm, ngăn bệnh bùng phát mạnh.
- Thuốc ức chế calcineurin bôi tại chỗ như kem pimecrolimus hoặc mỡ tacrolimus.
- Với trường hợp nặng, kháng điều trị bác sĩ có thể chỉ định itraconazole uống, kháng sinh hoặc liệu pháp ánh sáng.
Ngoài ra, tùy vào vị trí bị bệnh mà các loại thuốc có sự chỉ định khác nhau. Cụ thể:
Thuốc trị viêm da dầu ở đầu
- Dùng dầu gội trị viêm da tiết bã chứa hoạt chất ketoconazol hoặc Ciclopirox, kẽm pyrithione, acid salicylic 2 lần 1 tuần, trong vòng 1 tháng.
- Steroid cho vùng da dầu dạng gel hoặc dung dịch để dùng hằng ngày. Thuốc giúp giảm ngứa, giảm viêm.
- Kem Tar bôi lên da đầu nhiều vảy, sau vài giờ thì gội lại với nước để giúp làm sạch vảy bong.
Thuốc điều trị viêm da dầu ở mặt, tai hoặc ngực
- Làm sạch bằng các dung dịch rửa không xà phòng ngày 1-2 lần.
- Dùng thuốc bôi viêm da tiết bã ketoconazol hoặc ciclopirox mỗi ngày 1 lần, duy trì 2-4 tuần.
- Kem hydrocortison ngày bôi 2 lần, trong 1-2 tuần. Với trường hợp nặng có thể dùng steroid hiệu lực mạnh hơn.
- Thuốc ức chế calcineurin tại chỗ thay cho corticosteroid.
Mặc dù cho hiệu quả nhanh nhưng thuốc tân dược tiềm ẩn nhiều tác dụng phụ. Vì vậy người bệnh không được tùy tiện dùng thuốc mà cần tham vấn ý kiến bác sĩ.
Cách điều trị viêm da tiết bã bằng Đông y
Theo Đông y, viêm da tiết bã khởi phát là do yếu tố ngoại tà như phong, thấp, nhiệt tấn công. Bên cạnh đó, gan, thận suy giảm chức năng dẫn đến rối loạn hoạt động tuyến nhờn, từ đó gây viêm.
Để đẩy lùi bệnh, Đông y tập trung điều trị từ gốc, loại bỏ yếu tố căn nguyên gây bệnh đồng thời bồi dưỡng, phục hồi chức năng tạng phủ. Một số bài thuốc Đông y trị liệu như:
Bài thuốc 1:
- Chuẩn bị: 12g mỗi loại gồm bồ công anh, ké đầu ngựa, đơn đỏ, bạch bì.
- Cách thực hiện: Nguyên liệu rửa sạch, sắc nước sau đó sử dụng để gội đầu.
Bài thuốc 2:
- Chuẩn bị: Tang bì, kim ngân hoa, bồ công anh, kinh giới, hoàng cầm, sinh địa, khổ sâm và hạ khô thảo với lượng bằng nhau.
- Cách làm: Đem sắc ngày 1 thang để uống.
Bài thuốc 3:
- Chuẩn bị: Kim ngân hoa, sài đất mỗi thứ 30g kết hợp lá kê, rau má, kinh giới mỗi thứ 15g.
- Cách làm: Rửa sạch, đun sôi, để nguội. Sau đó dùng khăn thấm nước thoa lên vùng da bị bệnh.
Dược liệu điều trị viêm da tiết bã
Sử dụng dược liệu tự nhiên để điều trị bệnh viêm da tiết bã đang là xu hướng được nhiều người bệnh lựa chọn bởi tính an toàn. Để ngăn bệnh tiến triển nặng, hãy chọn các loại thảo dược có tính kháng viêm, sát khuẩn chẳng hạn như quế, nghệ, đinh hương, hương thảo. Tiếp đến nhóm cây thanh nhiệt, giải độc như nha đam, rau má, kim ngân hoa, rau đắng, cúc hoa,...sẽ giúp giảm ngứa, tăng độ hồi phục cho da.
Mặc dù những dược liệu này có thể sử dụng một cách an toàn. Tuy nhiên, trước khi sử dụng ở trên diện rộng, người bệnh vẫn nên nên thử nghiệm trên vùng da nhỏ, đảm bảo không bị dị ứng.
Viêm da tiết bã mặc dù không gây nguy hiểm nhưng lại kéo dài dai dẳng và khó điều trị. Vì vậy, cách tốt nhất để hạn chế tái phát là chủ động phòng ngừa và điều trị sớm khi có dấu hiệu. Hy vọng với bài viết này, người bệnh phần nào có thêm kiến thức về việc phòng ngừa, điều trị hiệu quả.
