Chàm tổ đỉa là một vấn đề về da liễu thường gặp, với biểu hiện đặc trưng là nổi mụn nước trên lòng bàn chân hoặc trong lòng bàn tay. Tuy không gây nguy hiểm trực tiếp tới tính mạng nhưng nếu không điều trị dứt điểm, bệnh dai dẳng, ảnh hưởng đến thẩm mỹ và cuộc sống của người mắc.
Chàm tổ đỉa là gì?
Bệnh chàm tổ đỉa hay còn gọi là eczema tổ đỉa là một bệnh lý ngoài da thuộc viêm da cơ địa đặc biệt. Biểu hiện đặc trưng của bệnh là các mụn nước có kích thước khoảng 1-2mm xuất hiện ở lòng bàn tay, lòng bàn chân.
Các nốt mụn này sẽ phồng rộp lên, đôi khi chúng chứa dịch, dễ vỡ nếu có tác động mạnh. Nếu không điều trị kịp thời, bệnh sẽ lan đến các vùng da rộng hơn xung quanh.
Ban đầu, các nốt mụn sẽ xuất hiện với kích thước nhỏ, sau đó sẽ phát triển thành to lên gây ngứa ngáy và đau rát. Khi đó, người bệnh sẽ có xu hướng gãi và càng làm gia tăng tỷ lệ nhiễm trùng.
Mặt khác, các nốt mụn thường mọc thành từng đám khiến người bệnh cảm thấy vô cùng khó chịu và thiếu tự tin trong giao tiếp. Tổ đỉa là bệnh khởi phát đột ngột và có xu hướng tiến triển thành mãn tính, đặc biệt là dễ tái phát.
Triệu chứng của chàm tổ đỉa
- Nổi mụn nước trên da: Mụn nước có kích thước nhỏ khoảng 1-2mm hay xuất hiện ở lòng bàn tay hoặc bàn chân, các rìa ngón tay, ngón chân. Chúng có kết cầu hình tròn, ăn sâu vào da, mọc rải rác hoặc thành từng đám.
- Ngứa ngáy, nóng rát: Các mụn nước sẽ khiến người bệnh cảm thấy ngứa ngáy, càng gãi nhiều thì càng ngứa nhiều hơn và còn đau nhẹ xung quanh vùng da mọc mụn.
- Bóng nước: Những mụn nước nhỏ có kể kết hợp với nhau tạo thành những bóng nước có kích thước lớn, khiến cảm giác ngứa nhiều hơn và mất thẩm mỹ.
- Nhiễm khuẩn mụn nước: Nếu để bị nhiễm khuẩn, các nốt mụn sẽ sưng đỏ, bệnh nhân còn có thể bị sốt cao và sưng hạch bạch huyết.
- Mụn nước khô và bong vảy: Các mụn nước khi khô lại sẽ xuất hiện lớp vảy chết, kèm theo đó là hiện tượng tróc da, bong vảy.
- Móng chân, móng tay bị thay đổi hình dáng: Một dấu hiệu mà ít người biết là khi xuất hiện tình trạng sưng hạch bạch huyết có thể khiến móng tay, móng chân bị biến dạng.
Hình ảnh chàm tổ đỉa
Nguyên nhân gây tổ đỉa thường gặp
- Di truyền: Bạn sẽ có nguy cơ bị tổ đỉa cao hơn nếu trong gia đình có người thân bị viêm da cơ địa hoặc mề đay.
- Dị ứng: Những người có cơ địa dễ bị dị ứng như dị ứng thực phẩm, đặc biệt là các món lạ hoặc hải sản cũng có thể mắc bệnh.
- Môi trường: Môi trường sống hoặc làm việc khắc nghiệt, nóng ẩm khiến da thường tiết nhiều mồ hôi có thể gây ra bệnh chàm tổ đỉa. Ngoài ra, người thường xuyên phải tiếp xúc với nhiều hoá chất, chất tẩy rửa cũng có thể mắc bệnh.
- Các vấn đề khác: Người bệnh tổ đỉa cũng có thể do tác dụng phụ của một số loại thuốc. Những người mắc chứng rối loạn thần kinh giao cảm có nguy cơ cao mắc các bệnh về da.
Biến chứng chàm tổ đỉa
- Nhiễm trùng: Khi các nốt mụn có kích thước to lên, phồng rộp và bị vỡ sẽ gây đau rát. Do vậy, nếu không xử lý đúng cách có thể bị nhiễm trùng.
- Rối loạn giấc ngủ: Tổ đỉa gây ngứa ngáy khó chịu gây mất ngủ vào ban đêm khiến người bệnh buồn ngủ vào ban ngày và mệt mỏi.
- Ảnh hưởng đến thần kinh: Nếu người bệnh bị chàm tổ đỉa mà để tái đi tái lại sẽ có nguy cơ trầm cảm, lo âu.
- Tác động đến lối sống: Tổn thương trên bề mặt da khó phục hồi, thậm chí gây sẹo có thể khiến bệnh nhân cảm thấy tự ti trong giao tiếp. Từ đó, bệnh cũng ảnh hưởng không nhỏ đến học tập, công việc, cuộc sống hàng ngày và sự thăng tiến.
- Ảnh hưởng đến tâm lý: Chàm tổ đỉa thường kéo dài dai dẳng, thậm chí tái đi tái lại nhiều lần khiến người bệnh mất kiên nhẫn, dễ nản trong quá trình điều trị và dẫn đến từ bỏ. Quá trình này như một vòng lặp khiến bệnh dai dẳng càng tăng chi phí và công sức chữa trị.
Chẩn đoán bệnh chính xác
- Kiểm tra dị ứng: Các xét nghiệm được dùng để tìm dị nguyên xem bệnh nhân có dị ứng với các chất kích ứng không.
- Sinh thiết: Để tiến hành xét nghiệm sinh thiết, bác sĩ sẽ lấy mẫu dưới da để kiểm tra dưới kính hiển vi.
- Xét nghiệm máu: Xét nghiệm này để xác định mức IgE (immunoglobulin E). Đây là một dấu hiệu của dị ứng hoặc để loại trừ các bệnh vẩy nặng hơn.
Biện pháp phòng ngừa chàm tổ đỉa
- Hạn chế tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng như lông động vật, hoá chất, phấn hoa, nấm mốc, nước bẩn,...
- Bảo vệ da khỏi hóa chất độc hại bằng cách sử dụng găng tay cao su và mặc đồ bảo hộ khi tiếp xúc với chất tẩy rửa, bột giặt, xăng dầu,...
- Cần giữ da sạch và khô thoáng, đặc biệt vùng da tay và chân. Luôn rửa tay bằng xà phòng sau khi tiếp xúc với các thức gây bẩn và trước khi ăn. Giữ ẩm cho da.
- Bổ sung các thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất để giúp tăng đề kháng.
- Hạn chế các thực phẩm có thể gây dị ứng như hải sản, đậu phộng,... Tránh sử dụng thức ăn chứa thành phần là Niken và coban vì nó khiến bệnh tổ đỉa bùng phát.
- Uống đủ nước mỗi ngày, tránh sử dụng các loại đồ uống có cồn, chất kích thích để hỗ trợ hệ miễn dịch.
- Tập thể dục thể thao đều đặn giúp tăng cường đề kháng, giảm nguy cơ mắc bệnh.
- Xây dựng lối sống khoa học, tránh áp lực, căng thẳng, nghỉ ngơi và làm việc hợp lý.
Khi nào cần gặp bác sĩ?
- Ngứa ngáy ngày càng dữ dội và các nốt mụn sưng to.
- Bạn đã thử các phương pháp điều trị tại nhà nhưng không thấy cải thiện hoặc tái phát sau một thời gian
- Nếu các vết tổn thương bị vỡ, xuất hiện dịch và có dấu hiệu viêm nhiễm như sưng đỏ có thể đã bị nhiễm trùng phức tạp.
Điều trị chàm tổ đỉa bằng phương pháp nào?
Điều trị tổ đỉa theo kinh nghiệm dân gian
- Chữa tổ đỉa bằng gừng: Lấy 1 củ gừng tươi, cạo vỏ, rửa sạch với nước rồi đem thái lát mỏng. Dùng 2 lít nước đun sôi rồi thả gừng vào đun cùng trong 2 phút. Đổ nước gừng ra chậu, pha thêm một ít nước lạnh rồi dùng ngâm rửa những vùng da bị bệnh.
- Sử dụng lá trầu không: Dùng 1 nắm lá trầu đem rửa sạch, vò nát rồi cho vào nồi nước sôi đun trong khoảng 10 phút. Sau đó, đổ nước vừa đun ra chậu, thêm vào 1 thìa muối biển để nguội bớt. Lấy nước này ngâm rửa vùng da bị tổn thương, mỗi tuần áp dụng 2 - 3 lần.
- Tắm lá khế: Rửa sạch lá khế rồi đun sôi cùng 1,5 lít nước. Đổ nước lá khế ra chậu, đợi nguội bớt rồi ngâm rửa vùng da bệnh. Để tăng thêm hiệu quả bạn có thể dùng lá khế chà xát nhẹ nhàng lên vùng da bị tổn thương.
Chữa chàm tổ đỉa tại nhà bằng các mẹo dân gian là phương pháp dễ thực hiện, khá an toàn và ít chi phí. Tuy nhiên, hiệu quả thường chậm và phải kiên trì trong thời gian dài. Hơn nữa, hiệu quả điều trị còn phụ thuộc vào cơ địa của mỗi người. Cách này cũng phù hợp với trường hợp mới nhiễm bệnh.
Điều trị bằng Đông y
Theo Đông y, bệnh chàm tổ đỉa là do nhiệt, độc, thấp, phong kết lại làm tổn thương đến khí huyết gây ra triệu chứng nổi mụn nước, ngứa ngáy. Lương y sẽ dựa vào vị trí và thời điểm phát bệnh tổ đỉa mà cắt thuốc phù hợp.
Bài thuốc Đông y dạng uống: Với bài thuốc Đông y chữa tổ đỉa dạng uống có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, bổ gan, từ đó loại bỏ tác nhân gây bệnh từ sâu bên trong cơ thể.
- Bài thuốc 1: Đương quy, kinh giới, liên kiều, bạch thược, ích mẫu, ý dĩ, xương truật, cỏ nhọ nồi, huyết dụ, hoàng bá, sinh địa, xuyên khung, thương nhĩ tử, tỳ giải. Rửa sạch các vị thuốc rồi đem sắc với khoảng 1,5 lít nước, uống ngày 1 thang.
- Bài thuốc 2: Hoàng bá, đương quy, sinh địa, liên kiều, xuyên khung, kinh giới, bạch thược, thương truật. Sắc uống ngày 1 tháng.
- Bài thuốc 3: Chuẩn bị nguyên liệu gồm ké đầu ngựa, hoàng bá, sinh địa, kinh giới, ích mẫu, ý dĩ, tỳ giải, cỏ nhọ nồi. Uống ngày 1 thang.
Bài thuốc Đông y dạng bôi: Với thuốc bôi, bạn cần thoa đều thuốc nhẹ nhàng lên vùng da cần điều trị. Xoa kỹ để giúp các thảo được thấm sâu vào vùng da bị tổn thương hơn và cũng giúp mau lành, cải thiện sức khỏe làn da.
- Bài thuốc 1: Chuẩn bị cây mỏ quả đem nấu thành cao và thoa lên vùng da bị bệnh 2 lần/ngày.
- Bài thuốc 2: Ô tặc cốt, bằng sa, phèn phi, thanh đại đem tán thành bột mịn rồi rắc vào vùng da bị nổi mụn. Lấy một năm tô mộc đem sắc nước rồi dùng để ngâm rửa.
Bài thuốc Đông y dạng ngâm rửa: Bài thuốc này giúp làm dịu tình trạng ngứa ngáy và thúc đẩy quá trình làm lành những tổn thương tại vùng da bị bệnh.
- Bài thuốc 1: Sử dụng lá tô mộc và lá móng tay đem sắc đặc, sau đó để nguội bớt rồi đem ngâm rửa hàng ngày.
- Bài thuốc 2: Hoàng cầm, thương truật, khổ sâm, phù bình, hương phụ, thương nhĩ đem sắc đặc rồi dùng ngâm rửa.
- Bài thuốc 3: Bán chi liên đem sắc lên, khi còn ấm đem ngâm rửa vùng da bệnh trong 15 phút.
Điều trị bằng Tây y
Bác sĩ có thể chỉ định các loại kem hoặc thuốc mỡ corticosteroid tại chỗ để thoa trực tiếp lên da. Một số trường hợp nghiêm trọng hơn, bác sĩ có thể đề nghị các loại thuốc trị chàm tổ đỉa kháng histamin bằng đường uống.
Thuốc bôi chàm tổ đỉa
- Dung dịch sát khuẩn: Gồm Jarish, cồn BSI 1-3%, xanh methylen 1%, thuốc tím pha loãng,... Dùng tăm bông sạch, chấm vào dung dịch rồi thoa lên các nốt mụn, chưa vỡ hoặc có dấu hiệu rỉ nước.
- Corticoid bôi ngoài: Loại thuốc này được dùng để ngăn ngừa và kiểm soát bệnh lan rộng như Flucinar, Dermovate, Eumovate…
- Thuốc chống nấm ngoài da: Griseofulvin, Neomycin…
Thuốc uống
- Thuốc kháng sinh: Penicillin, Erythromycin, Clarithromycin, …
- Thuốc kháng Histamin H1: Loratadin, Cetirizin, Fexofenadin, Clorpheniramin,...
- Thuốc kháng nấm: Griseofulvin, Ketoconazol, Fluconazol,...
- Corticoid đường uống: Prednisolon, Hydrocortison, Dexamethason, Betamethason,...
Sử dụng liệu pháp ánh sáng
Trong trường hợp các biện pháp dùng thuốc không mang lại hiệu quả, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh sử dụng tia tử ngoại có bước sóng ngắn và trung bình (UVC, UVB) dùng chiếu trực tiếp lên vùng da bị tổn thương.
Đây là phương pháp trị bệnh bằng công nghệ cao giúp diệt trừ nấm và vi khuẩn gây bệnh. Phương pháp này còn giúp kích thích phục hồi da nhanh hơn. Tuy nhiên, không nên lạm dụng cách này vì có thể gây tổn thương và tăng nguy cơ ung thư da.
Cách chữa bệnh chàm tổ đỉa bằng dược liệu
Ở nước ta có rất nhiều dược liệu quý được dùng chữa bệnh ngoài da như đương quy, hoàng bá, xuyên khung, kinh giới, liên kiều, cỏ nhọ nồi, sinh địa,... Chúng có tác dụng bổ khí huyết, thông kinh, tiêu sưng, thanh nhiệt, giải độc. Dùng dược liệu chữa bệnh tổ đỉa là phương pháp hiện vẫn được nhiều người tin dùng bởi sự an toàn, không gây tác dụng phụ.
Chàm tổ đỉa là bệnh da liễu thường dễ gặp nên việc phòng ngừa là cực kỳ cần thiết. Có người bệnh chỉ mắc một lần nhưng cũng có bệnh nhân bị tái đi tái lại. Do đó, một thói quen chăm sóc da và điều trị tốt sẽ giúp giảm tối đa những biến chứng, ảnh hưởng đến cuộc sống.
