Nổi Mề Đay Ở Mặt

Nổi mề đay ở mặt là gì? Dấu hiệu nhận biết

Nổi mề đay trên mặt là hiện tượng trên da người bệnh xuất hiện các nốt mẩn ngứa gây khó chịu, bứt rứt và giảm tính thẩm mỹ. Đây là một trong những dạng bệnh phổ biến của nổi mề đay. Bệnh có thể khởi phát ở bất kỳ đối tượng nào, đặc biệt là nhóm phụ nữ mang thai, sau sinh và trẻ nhỏ.

Có ít nhất 20% dân số Việt Nam đều mắc phải căn bệnh này ít nhất 1 lần trong đời. Có tới 90% người mắc bệnh mề đay cấp tính (thời gian phát bệnh ngắn hơn 6 tuần). Tuy nhiên nổi mề đay ở cổ có xu hướng tiến triển nhanh chóng sang thể mãn tính chỉ trong thời gian ngắn (thời gian phát bệnh kéo dài hơn 6 tuần, thậm chí tái diễn nhiều năm).

Được đánh giá là một trong số các bệnh thuộc thể tự miễn, mề đay đến nay vẫn chưa có thuốc điều trị dứt điểm hoàn toàn. Dưới sự tác động của các nguyên nhân gây bệnh, hệ miễn dịch sẽ sản kháng thể IgE, có vai trò quan trọng ảnh hưởng tới sự sản sinh chất hóa học trung gian histamin ở tế bào mast gây dị ứng. Các tế bào vốn có nhiệm vụ tiêu diệt dị nguyên có sự rối loạn chức năng, dẫn tới bùng phát các biểu hiện bệnh.

Để tránh việc nhận diện và đánh giá sai các biểu hiện bệnh, bạn cần trang bị đầy đủ các kiến thức về các triệu chứng thường gặp:

• Xuất hiện các nốt mề đay ở mặt, cục mẩn ngứa nổi trên bề mặt da, hình dáng tương tự các nốt muỗi đốt hoặc côn trùng cắn.
• Các nốt sẩn phù này mặc dù có kích thước nhỏ nhưng lại có bờ giới hạn rõ ràng, màu đỏ hoặc hồng nhạt.
• Biểu hiện ngoài da có xu hướng mọc rải rác hoặc liên kết lại gần với nhau tạo thành các mảng lớn. Ngoài vùng da mặt, mẩn ngứa có thể lan rộng xuống vùng da ở cổ, sau gáy
• Đa số người bệnh đều có cảm giác ngứa hoặc rất ngứa, châm chích, nóng da. Càng gãi thì phần da nổi lên càng rõ. Ngứa da về đêm là triệu chứng thường gặp nhất.
• Một số trường hợp sốt nổi mề đay thường đi kèm dấu hiệu mệt mỏi, da nóng và khô rát.
• Nổi mề đay ở trẻ em còn kéo theo các biểu hiện quấy khóc, bỏ bú.

Nguyên nhân bị nổi mề đay trên mặt

Nổi mề đay ở mặt khởi phát do cả yếu tố khách quan và chủ quan. Việc chủ động tìm hiểu, nắm bắt các nguyên nhân gây bệnh giúp bạn có thể phòng ngừa và điều trị đúng người, đúng bệnh nhất.

Nguyên nhân chủ quan

• Thói quen ăn uống không phù hợp: Người có chế độ dinh dưỡng không đảm bảo, thiếu cân bằng, thường xuyên sử dụng đồ ăn nhanh dầu mỡ và lạm dụng các chất kích thích có thể gây ảnh hưởng tới chức năng gan, tích tụ độc tố lâu ngày hình thành bệnh.
• Dị ứng do lạm dụng thuốc: Các loại thuốc kháng sinh hoặc corticoid điều trị hiệu quả các bệnh ngoài da nhưng nếu lạm dụng trong thời gian dài hoặc tự ý điều chỉnh liều lượng có thể khiến da bị bào mòn hoặc rối loạn miễn dịch trong cơ thể.

• Môi trường làm việc không đảm bảo: Việc tiếp xúc thường xuyên tiếp xúc với hóa chất, khói bụi hoặc khí thải công nghiệp khiến các chức năng trong cơ thể bị suy yếu, da trở nên mẫn cảm, dễ bị kích ứng.
• Thường xuyên tiếp xúc với các tác nhân dị ứng: Dị ứng lông thú nuôi, đồ ăn hoặc dị ứng chất liệu quần áo cũng có thể trở thành nguyên nhân gây bệnh.

Nguyên nhân khách quan

• Yếu tố di truyền: Người có các thành viên từng điều trị mề đay là bố hoặc mẹ thường dễ dàng mắc mề đay hơn nhóm bình thường tới 25%.
• Sự thay đổi nội tiết tố: Trong quá trình mang thai vào thời điểm 3 tháng đầu và 3 tháng cuối của thai kỳ, sau khi sinh, cơ thể người phụ nữ có sự thay đổi hormone mạnh mẽ khiến cho hệ miễn dịch suy yếu, tạo điều kiện để các yếu tố gây bệnh tấn công. Ngoài ra phụ nữ mang thai cũng rất dễ nổi mề đay ở bụng do sự co giãn quá mức các tế bào da, mạch máu.
• Thời tiết thay đổi: Những yếu tố về sự thay đổi nhiệt độ, độ ẩm và mức độ gió, tia UV đều có thể gây ảnh hưởng tới các tế bào miễn dịch trong cơ thể, dẫn tới phản ứng mẩn ngứa biểu hiện qua da.

Biến chứng nguy hiểm của bệnh nổi mề đay ở mặt

Bị nổi mề đay ở mặt dù được đánh giá là căn bệnh ngoài da, tuy nhiên nếu để lâu hoàn toàn có thể chuyển sang thể mãn tính, khiến việc điều trị trở nên kéo dài, nguy cơ phục hồi làn da thấp hơn. Dưới đây là một số biến chứng thường gặp mà người bệnh nên biết:

• Nổi mề đay ở mặt nếu xuất hiện vết thương hở sẽ dẫn tới nhiễm trùng, để lại tổn thương, sẹo thâm trên da rất khó khắc phục.
• Người bệnh có thể bị phù nề mi mắt và phù nề môi.
• Khó thở do phù nề đường thở, giảm lượng oxy cho cơ thể dẫn tới đột quỵ.
• Một số trường hợp có dấu hiệu sốc phản vệ.
• Nổi mề đay ở mặt khởi phát ở phụ nữ mang thai có thể kéo theo nguy cơ sinh non, hở hàm ếch, chậm phát triển, suy dinh dưỡng…

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Tình trạng mẩn ngứa, nổi mề đay không phải lúc nào cũng tự khỏi và không gây nguy hiểm. Tuy nhiên, một số trường hợp nếu không được thăm khám và điều trị kịp thời có thể dẫn đến các biến chứng hoặc là dấu hiệu của một bệnh lý tiềm ẩn khác.

Dưới đây là các trường hợp cần đưa người bệnh đến cơ sở y tế để được khám và xử trí kịp thời:

Mề đay nặng hoặc kéo dài:

• Mề đay lan rộng nhanh, không đỡ với các cách xử lý tại nhà.
• Sưng nhiều ở mặt, môi, cổ họng, gây khó thở, khàn tiếng.
• Ngứa dữ dội, người bệnh gãi nhiều gây trầy xước, chảy máu.
• Mề đay kéo dài trên 6 tuần (mề đay mạn tính).

Kèm triệu chứng khác: Sốt cao, mệt mỏi, đau khớp, đau bụng, khó thở,...

Dấu hiệu nhiễm trùng: Da sưng nóng đỏ đau, sốt, có mủ,...

Nghi ngờ phản ứng dị ứng nặng (phản vệ): Khó thở, sưng môi lưỡi, tụt huyết áp, chóng mặt,... Đây là tình trạng cấp cứu, cần đưa người bệnh đến bệnh viện ngay.

Đối tượng đặc biệt: Trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai, người cao tuổi, người có bệnh lý nền cần bác sĩ tư vấn trước khi sử dụng bất kỳ biện pháp điều trị nào.

Phương pháp chẩn đoán mề đay chính xác

Chẩn đoán nổi mề đay ở mặt chủ yếu dựa vào lâm sàng và một số xét nghiệm hỗ trợ khi cần thiết nhằm xác định nguyên nhân, từ đó đưa ra phác đồ điều trị phù hợp và các biện pháp phòng ngừa.

Lâm sàng

Đây là những đánh giá bước đầu để bác sĩ có thể xác định sơ bộ tình trạng bệnh cũng như nguyên nhân ban đầu gây nổi mề đay ở mặt. Các chẩn đoán lâm sàng điển hình như:

Quan sát thương tổn:

• Vị trí: Vùng mặt (mí mắt, môi, má,...) hoặc có thể kèm theo ở các vị trí khác.
• Hình thái: Các sẩn phù có kích thước to nhỏ khác nhau, ranh giới rõ, màu hồng hoặc trắng nhạt, ấn vào mất màu tạm thời.
• Thời gian xuất hiện và biến mất: Tính chất thoáng qua, xuất hiện trong vài giờ đến dưới 24h, sau đó mất đi, ít khi để lại dấu vết.

Cảm giác ngứa: Điển hình là ngứa nhiều, đặc biệt về đêm.

Khai thác tiền sử:

• Dị ứng: Thức ăn, thuốc, mỹ phẩm, hóa chất, lông động vật,...
• Các bệnh lý đi kèm: Bệnh lý nhiễm trùng, tuyến giáp, các bệnh tự miễn,...
• Các yếu tố khởi phát hoặc làm nặng thêm: Côn trùng đốt, căng thẳng, nhiễm lạnh, gắng sức,...

Cận lâm sàng

Trong phần lớn các trường hợp, đặc biệt là những trường hợp mề đay cấp tính điển hình, các xét nghiệm cận lâm sàng thường không cần thiết. Tuy nhiên, bác sĩ có thể chỉ định một số xét nghiệm sau để tìm nguyên nhân gây mề đay hoặc hỗ trợ chẩn đoán phân biệt:

Xét nghiệm máu:

• Công thức máu: Bạch cầu ái toan tăng cao gợi ý nguyên nhân dị ứng, nhiễm ký sinh trùng.
• Xét nghiệm chức năng gan, thận, đường huyết, đánh giá chức năng tuyến giáp.
• Các xét nghiệm tìm kháng thể đặc hiệu trong các bệnh tự miễn.

Test lẹo da (Prick test): Thường được sử dụng khi nghi ngờ mề đay do dị ứng, nhằm xác định dị nguyên cụ thể.

Sinh thiết da (ít được chỉ định): Thực hiện để loại trừ các bệnh lý về da khác có biểu hiện tương tự.

Chẩn đoán phân biệt

Một số bệnh lý có biểu hiện ban đầu tương tự nhưng diễn tiến khác với mề đay có thể kể đến:

• Phù mạch (Angioedema): Sưng phù lớp sâu của da và niêm mạc, căng bóng, ít ngứa hoặc đôi khi có cảm giác căng tức.
• Viêm mạch da: Ban xuất huyết dạng dát, kèm theo có thể có các thương tổn khác (bóng nước, loét, hoại tử,...).
• Bệnh da bóng nước tự miễn: Các bóng nước căng trên nền dát đỏ, xuất hiện ở niêm mạc và da.
• Hồng ban đa dạng: Các ban dạng bia bắn, tổn thương dạng sẩn phù
• Một số bệnh lý ban đỏ nhiễm trùng khác.

Cách điều trị bị nổi mề đay ở mặt

Nổi mề đay ở mặt không chỉ gây ngứa ngáy, khó chịu mà còn ảnh hưởng nhiều đến thẩm mỹ và tâm lý người bệnh. Cách điều trị sẽ phụ thuộc vào mức độ, nguyên nhân gây bệnh và cơ địa của từng người.

Điều trị bằng mẹo dân gian

Một số mẹo dân gian có thể giúp làm dịu triệu chứng nổi mề đay trên mặt. Tuy nhiên, hiệu quả còn tùy thuộc vào từng trường hợp và cần lưu ý một số vấn đề:

• Sử dụng nước muối pha loãng: Dùng muối sạch pha loãng với nước ấm, dùng bông gòn hoặc khăn mềm sạch thấm và lau nhẹ nhàng vùng da bị mề đay. Cách này sẽ giúp làn da được sát khuẩn, giảm viêm.
• Sử dụng lá tía tô: Giã nhuyễn lá tía tô tươi, vắt lấy nước cốt để uống và dùng bã đắp lên vùng da bị nổi mề đay. Hoạt chất trong lá tía tô có tác dụng kháng viêm, giảm ngứa.
• Dùng lá khế chua: Một nắm lá khế chua sao nóng (không quá nóng tránh bỏng da) rồi dùng đắp lên vùng da bị nổi mề đay. Lá khế có tính kháng khuẩn, giảm viêm.
• Đắp gel lô hội (nha đam): Lấy phần gel trong suốt của lá lô hội, đắp lên vùng mặt bị nổi mề đay, để khoảng 15 - 20 phút. Lô hội có tác dụng làm mát, dịu da, giảm sưng ngứa.

Tây y trị nổi mề đay ở mặt

Thuốc Tây y là lựa chọn phổ biến nhờ tác dụng nhanh, điều trị triệu chứng nổi mề đay hiệu quả. Một số loại thuốc tân dược thường được bác sĩ chỉ định:

• Thuốc kháng Histamin H1: Cetirizin, loratadine, fexofenadine,... giúp làm giảm nhanh các triệu chứng ngứa, mẩn đỏ, phù nề,...
• Thuốc bôi chứa corticoid: Thường dùng trong trường hợp tổn thương nặng, ngứa nhiều. Tuy nhiên, cần sử dụng đúng liều lượng và thời gian theo chỉ định của bác sĩ.
• Các thuốc khác: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định thêm thuốc kháng sinh (nếu có bội nhiễm), thuốc chống viêm không steroid NSAID,...

Sử dụng bài thuốc Đông y trị bệnh từ gốc

Quan điểm của Y học cổ truyền cho rằng nổi mề đay do phong nhiệt, phong hàn xâm nhập hoặc do khí huyết không thông suốt,... Việc điều trị tập trung giải độc, khu phong, tán hàn, hoạt huyết,...

Một số bài thuốc thường dùng:

• Bài thuốc uống: Các vị thuốc thường gặp như kim ngân hoa, kinh giới, ké đầu ngựa, sài đất, thổ phục linh, hạ khô thảo,... mang đến công dụng thanh nhiệt, giải độc, khu phong trừ thấp.
• Bài thuốc bôi ngoài da: Thường dùng các loại lá có tác dụng kháng khuẩn, giảm viêm như sài đất, mướp đắng, kinh giới,... sắc nước để nguội rồi rửa hoặc đắp lên mặt.

Phòng ngừa nổi mề đay ở mặt thế nào?

Mẩn ngứa da, đặc biệt mẩn ngứa ở mặt gây nhiều khó chịu và mất thẩm mỹ. Dưới đây là các biện pháp giúp giảm nguy cơ tái phát và phòng ngừa tình trạng này lan rộng:

Giữ vệ sinh sạch sẽ:

• Tắm rửa hàng ngày, ưu tiên sữa tắm dịu nhẹ, ít chất tạo bọt.
• Vệ sinh vùng mặt nhẹ nhàng. Hạn chế chà xát mạnh đặc biệt khi da đang bị mẩn ngứa.
• Giữ môi trường sống sạch sẽ, thoáng khí, tránh ẩm mốc.

Hạn chế tiếp xúc với các yếu tố gây dị ứng:

• Theo dõi để tìm ra tác nhân gây dị ứng cho bản thân (thực phẩm, mỹ phẩm, hóa chất,...) và hạn chế tiếp xúc.
• Chọn sản phẩm chăm sóc da, mỹ phẩm dịu nhẹ, không mùi.

Chăm sóc và bảo vệ làn da:

• Dưỡng ẩm da mỗi ngày, đặc biệt sau khi tắm.
• Tránh nắng, sử dụng kem chống nắng dành cho da nhạy cảm.
• Hạn chế việc dùng nước quá nóng hoặc quá lạnh để tắm gội.
• Không gãi, chà xát lên vùng da mẩn ngứa.

Chế độ dinh dưỡng hợp lý:

• Ăn uống đủ chất, nhiều rau xanh, trái cây.
• Hạn chế đồ ăn cay nóng, chiên xào, thực phẩm dễ gây dị ứng, đồ uống có cồn, chất kích thích.
• Uống đủ nước mỗi ngày.

Sinh hoạt điều độ, kiểm soát căng thẳng: Tập thể dục, yoga, thiền,... giúp kiểm soát căng thẳng, từ đó giảm nguy cơ mẩn ngứa.

Thận trọng khi sử dụng thuốc: Một số loại thuốc có thể gây dị ứng. Cần thông báo cho bác sĩ về tiền sử dị ứng thuốc của mình.