Suốt 150 năm qua, bài thuốc viêm xoang của nhà thuốc gia truyền Đỗ Minh Đường luôn làm tốt nhiệm vụ điều trị dứt điểm bệnh và tăng cường sức đề kháng cho người bệnh. Hiệu quả, thành phần bài thuốc đã được đề cập nhiều lần trong các bài viết được đăng trên 24h.com.vn, Nguoiduatin.vn, Vtc.vn,… Tuy nhiên, điều mà nhiều người mong muốn biết thêm chính là nguồn gốc ra đời của bài thuốc. Qua 2 kỳ ký sự lần này, chúng tôi sẽ đưa độc giả quay ngược về những năm 1860 để khám phá gốc gác bài thuốc của dòng họ Đỗ Minh.
|
Ra đời và phát triển đến nay được hơn 150 năm, nhà thuốc nam Đỗ Minh Đường đã ghi lại nhiều dấu ấn trong “làng” y học cổ truyền. Dù y học hiện đại ngày càng phát triển với những liệu pháp chữa bệnh tiên tiến nhưng các phương thuốc bí truyền của dòng họ Đỗ Minh vẫn được lưu truyền, người bệnh và giới chuyên môn tin tưởng, đánh giá cao. Một trong những bài thuốc nam làm nên tên tuổi của Đỗ Minh Đường chính là bài thuốc điều trị bệnh viêm xoang. Bài thuốc đã giúp nữ diễn viên Hoa Thúy chiến thắng bệnh viêm xoang mạn tính sau nhiều năm chạy chữa không thành, đẩy lùi bệnh viêm đa xoang của Dv Thanh Tú, giúp nữ diễn viên lấy lại niềm vui sau hàng chục năm bị bệnh đeo bám. Đồng thời, cái tên “Bài thuốc viêm xoang Đỗ Minh Đường” cũng được xướng lên như một biện pháp hiệu quả đặc trị bệnh trong chương trình “Sống khỏe mỗi ngày” – VTV2, số phát sóng ngày 29/2/2020 chủ đề “Đông y trị viêm xoang” và trong phóng sự “Giải pháp trị viêm xoang, viêm mũi dị ứng triệt để từ đông y” của VTV2 Social. Không phải tự nhiên, bài thuốc viêm xoang dòng họ Đỗ Minh lại “gặt hái” được nhiều thành công đến vậy, tất cả đều là cả một quá trình. Phải nói trong suốt hơn 1 thế kỷ qua, bài thuốc này đã đi theo từng chặng đường phát triển của Đỗ Minh Đường. Chúng ta hãy cùng lội ngược dòng lịch sử về 150 năm trước và “gặp gỡ” vị cha đẻ – người đã thành công nghiên cứu ra phương thuốc bí truyền lưu danh sử sách nghề y của dòng họ Đỗ Minh, cùng tìm hiểu về nguồn gốc bài thuốc viêm xoang dòng họ Đỗ Minh. |
Vào mùa hè 2 năm trước, sau gần 2 tiếng ngồi trên ô tô, trải qua con đường quốc lộ dài đằng đẵng để rẽ vào khúc cua quanh co, cuối cùng đoàn chúng tôi đã tìm đến một ngôi làng nhỏ ở Phủ Lý (Hà Nam).
Đây chính là vùng đất nuôi lớn vị thầy thuốc nổi tiếng giàu y và tâm đức – lương y Đỗ Minh Tư (1852 – 1875) – người khởi nguồn ra nghề y dòng họ Đỗ Minh. Những giá trị cụ để lại truyền qua từng thế hệ dòng họ và phát triển như ngày nay.
Tại đây, chúng tôi có cơ hội gặp gỡ và trò chuyện với cụ Đỗ Thị Hiển. Bà là hậu thế của cụ Đỗ Minh Tư, truyền nhân đời thứ 4 của dòng họ Đỗ Minh và cũng là người con gái duy nhất trong dòng họ tiếp nối truyền thống chữa bệnh cứu người. Tuy đã ngoài 90 tuổi, sức khỏe không còn tốt nhưng cụ Hiển vẫn dành thời gian tiếp đón và chia sẻ cho chúng tôi nghe giai thoại về cuộc đời cụ Tư cũng như quá trình ra đời bài thuốc xoang gia truyền của dòng họ.
Ngược dòng lịch sử gặp cụ tổ bài thuốc viêm xoang Đỗ Minh Đường
Qua lời kể của cụ Hiển, chúng tôi được biết lương y Đỗ Minh Tư chính là người khởi xướng nghề y của dòng họ Đỗ Minh. Sinh năm 1852 trong một gia đình Nho giáo dưới thời kháng chiến chống thực dân Pháp, chàng thanh niên Minh Tư của 168 năm trước được đánh giá là người hiếu học, chăm chỉ và vô cùng lanh lợi.
Sinh ra ốm yếu nhưng may mắn được cứu chữa bởi một danh y bí ẩn
Không may mắn như bạn bè cùng trang lứa, sức khỏe của cậu bé Minh Tư hồi đó rất yếu, ốm đau liên miên. Tuy gia cảnh khốn khó nhưng vì thương con, bố mẹ của Minh Tư vẫn chạy đôn chạy đáo khắp nơi để tìm thầy thuốc. Từ đó cuộc sống mỗi ngày của cậu bé phải gắn liền với thuốc thang.
Năm 1864 (khi ấy Minh Tư 12 tuổi), một người đàn ông ở phương xa đi qua làng và vô tình bị ngất trước nhà của Minh Tư. Hỏi ra mới biết, ông là thầy thuốc miền Tây Bắc xuống xuôi khám bệnh, chẳng may trên đường trở về bị kẻ gian đánh ngất, trộm hết tiền bạc của nải, vì hết sạch tiền nên sau nhiều ngày không được ăn uống, thầy mo già bị mất sức và lả đi. Vì có lòng thương người, gia đình Minh Tư đã cho ông ấy ăn uống và để ông ở nhờ trong nhiều ngày liền.
Sau 1-2 ngày, vì thấy Minh Tư thường xuyên bị ho, đau tức ngực và phải uống thuốc liên tục, lão ông Tây Bắc không ngần ngại bắt mạch, chữa bệnh cho Minh Tư. Khoảng 1 tuần sau đó, Minh Tư liên tục được vị mo già châm cứu, bấm huyệt, cơn ho, đau tức cũng thuyên giảm phần nào. Với cái tâm “đã giúp thì giúp tới cùng” của một vị thầy thuốc, trước khi về thầy thuốc Tây Bắc không quên để lại một đơn thuốc, dặn dò gia đình cho Minh Tư uống hằng ngày để điều hòa khí huyết, cân bằng âm dương trong cơ thể. Cứ vậy, theo lời dặn của danh y, cậu bé Minh Tư ốm yếu ngày nào dần khỏe lại, da dẻ hồng hào.
Tấm lòng bao dung và thiện tâm hướng về y dược
Cũng nhờ tuổi thơ khó khăn, bệnh tật đã giúp Minh Tư phần nào hiểu rõ nỗi đau mỗi khi thấy người dân xung quanh khốn khổ vì bom đạn, bệnh tật. Cùng sự nhớ ơn vị danh y xưa, từ đó cậu ngày càng kiên định học tập, theo đuổi ngành y.
Cụ Hiển chia sẻ: “Theo như lời ông cha kể lại, cụ Tư vốn thông minh lại ham học. Sau khi xác định theo nghề y, cụ tự mình mày mò nghiên cứu các tài liệu y học cổ, tự tìm đến các thầy thuốc trong làng hoặc làng bên để học hỏi.
Ban đầu, cha mẹ cụ phản đối con theo nghề y vì sợ con vất vả. Họ hướng cụ Tư theo nghề giáo nhưng cụ nhất mực chỉ lựa chọn một con đường làm thầy thuốc thay vì thầy nho. Sau biết không thể cản được quyết tâm của con, cha mẹ cụ Tư đành thuận theo ý con trai. Hễ đi đến đâu thấy có sách y học, hai người lại mượn về cho con đọc.”
Tích tiểu thành đại, vốn kiến thức về y trị của chàng thanh niên Minh Tư ngày càng phong phú. Thời đó cụ Tư đã sáng tạo ra nhiều bài thuốc tuy đơn giản nhưng đủ giúp người dân quanh lành đỡ khổ vì bệnh tật, điển hình trong đó là bài thuốc viêm xoang.
Vị thần y “sáng mắt sáng lòng” nhìn ra Vàng quý giữa rừng Nam dược
Tiếp tục trò chuyện với cụ Hiển, chúng tôi mới càng hiểu rõ sự khó khăn của thời bấy giờ. Thời tiết mùa đông khắc nghiệt, cơm không đủ ăn áo không đủ mặc khiến người dân hết mực khổ sở, cơ thể ốm yếu dễ nhiễm phong hàn, cảm mạo, lâu dần không được chữa trị nên cứ thế mà hình thành các bệnh về đường hô hấp, liên quan đến tai mũi họng như viêm xoang, viêm mũi dị ứng.
Ngay chính người thân trong gia đình cụ Tư cũng hay bị hắt xì hơi, sổ mũi khó chịu. Là người theo con đường y lý, lúc đó cụ Tư ngày đêm nghiên cứu tài liệu y học cổ với hy vọng có thể tự mình bào chế được bài thuốc đặc trị căn bệnh xoang mũi.
Giấc mơ đêm hè và con đường đi tìm dược liệu “Vàng” cho bài thuốc
Theo tài liệu y học cổ xưa, bệnh viêm xoang thuộc chứng bệnh hư hỏa. Nguyên nhân gây bệnh là do gan hỏa gây phế nhiệt, thận âm hư làm mất cân bằng âm dương, hỏa vượng khiến độc tích tụ tổn hao chính khí, đề kháng cơ thể suy yếu nên ngoại tà dễ xâm nhập. Do vậy, hướng điều trị bệnh được ghi chép cụ thể lại là cân bằng âm dương.
Lý giải thêm về điều này, truyền nhân đời thứ 4 của cụ Tư là lương y Đỗ Thị Hiển cho biết một khi âm dương đã ổn định thì hỏa tự yên vị, chính khí vững hơn. Nhờ đó, sức đề kháng của người bệnh được tăng lên, tà khí sẽ tự lui còn ngoại tà thì không thể xâm nhập vào cơ thể nên mới có thể giải quyết triệt để tình trạng viêm nhiễm trong xoang mũi.
Sau khi hiểu đúng căn nguyên gây bệnh, cụ Tư bắt tay vào tìm kiếm các nguyên liệu để bào chế bài thuốc, thế nhưng giữa bạt ngàn thảo dược nước Nam, việc lựa chọn đúng cây thuốc để điều trị dứt điểm viêm xoang mũi không phải là điều dễ dàng. Chia sẻ đến đây, lương y Đỗ Hiển đột nhiên nhớ lại một giấc mơ kỳ lạ của cụ Tư, từng được truyền từ đời này qua đời khác dòng họ Đỗ Minh.
Theo như cụ Hiển được nghe kể lại từ ông cha, vào một đêm hè năm 1872 (khi ấy cụ Tư 20 tuổi), trong lúc đang đọc tài liệu về y học thì ngủ thiếp đi vì mệt, mơ mơ màng màng thế nào cụ gặp một ông lão tóc bạc đứng đầu đình làng. Ông lão với khuôn mặt phúc hậu, mặc bộ trang phục màu trắng nhẹ nhàng vẫy tay gọi cậu thanh niên Minh Tư lại phía mình. Trong giấc mơ lạ, chàng trai 20 tuổi được ông lão dẫn lên đồi cây cạnh nhà. Đi qua từng tán cây, bụi cỏ, ông lão không nói với Minh Tư một lời nào, chỉ dừng lại và đặt vào tay Minh Tư 3 loại cây quen thuộc là kim ngân hoa, ké đầu ngựa, cỏ mực.
Giật mình tỉnh dậy, vừa lạ vừa sợ nhưng hình ảnh 3 cây thảo dược kia cứ ám ảnh trong tâm trí cậu. Như được gợi ý điều gì, chàng thanh niên Tư vội vàng lật lại các trang sách y học cổ, mày mò nghiên cứu dược lý, dược tính của kim ngân hoa, ké đầu ngựa, cỏ mực.
Theo tài liệu y học cổ truyền, kim ngân hoa là vị thuốc có vị ngọt, tính hàn, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, sát khuẩn, và thường được dùng trong chữa trị các chứng viêm xoang. Trong khi đó, ké đầu ngựa vị ngọt, tính ôn, có tác dụng tác động vào kinh phế, can để khu phong chỉ thống, trừ thấp sát khuẩn. Thành phần này được không ít các danh y sử dụng để bào chế thành thuốc chữa viêm mũi, chảy nước mũi, chữa mụn nhọt, mẩn ngứa,… Còn nguyên liệu cuối cùng là cỏ mực lành tính, không chứa độc tố, có vị ngọt, tính chua, tính hàn, có tác dụng cầm máu, ích âm, bổ thận…
Đây đều là những cây cỏ xung quanh nhưng không ai biết nó có tác dụng chữa bệnh. Lấy từ đồi cây trong làng không đủ nên cụ đã lặn lội sang nhiều khu rừng, vùng đất khác. Với phương châm “Nam dược trị Nam nhân”, ngay chính tại vườn nhà, Minh Tư đã tự tay trồng những cây thuốc này cùng nhiều nguyên liệu khác được thu hái trên đường.
Ngày đêm nghiên cứu thảo dược quý, tạo nên bài thuốc viêm xoang Đỗ Minh
Kiếm đủ thảo dược mình cần, kết hợp với nguyên tắc điều trị bệnh viêm xoang theo tài liệu y học cổ, lương y Tư bước sang công đoạn sơ chế và pha trộn nguyên liệu. Chàng thanh niên Minh Tư nhận thấy Việt Nam có khí hậu nóng ẩm nên hầu hết các bệnh đều thiên về thấp nhiệt, đảm hỏa, chính khí hư tổn. Bởi vậy, phép chữa được ông áp dụng đối với bệnh viêm xoang là thanh nhiệt, trừ thấp, tả hỏa, hóa đàm, công bổ kiêm thi.
Cụ Hiển chia sẻ với phóng viên chúng tôi rằng sau khi trải qua quá trình mày mò nghiên cứu, hiểu rõ dược tính của các vị thuốc quý, lương y Tư đã tính toán cẩn thận để kết hợp chúng tại với nhau theo một tỷ lệ vàng bí truyền và dần dần thành hình bài thuốc chữa viêm xoang của dòng họ.
Minh Tư đã ứng dụng bài thuốc này cho nhiều trường hợp bệnh nhân quanh làng. Tuy chỉ có vỏn vẹn 3 nguyên liệu thôi nhưng bài thuốc đã phát huy tác dụng và giúp nhiều người khỏi bệnh viêm xoang. Hữu xạ tự nhiên hương, tiếng lành đồn xa, ngay cả người dân ở các tỉnh lân cận cũng biết đến tiếng của vị lương y tuổi trẻ tài cao cùng với bài thuốc bí truyền. Lương y chữa bệnh bằng cái tâm cái tình của mình và không lấy bất cứ đồng tiền nào, nếu có cũng chỉ là một vài đồng cỏn con.
Như vậy, thông qua những chia sẻ của lương y Đỗ Thị Hiển, chúng ta đã phần nào hiểu rõ hơn về lương y Minh Tư – người đặt viên gạch đầu tiên cho nghề y dòng họ Đỗ Minh – người bào chế ra bài thuốc viêm xoang Đỗ Minh Đường. Qua đó có thể nói, phát tích nghề y của dòng họ Đỗ Minh là ở Phủ Lý (Hà Nam) và được bắt nguồn bởi vị danh y đầu tiên – cụ Đỗ Minh Tư.
Sau này, các y lý cũng như những thành quả nghiên cứu, các bài thuốc do chính ông bào chế ra đã được truyền lại cho con cháu – những người tiếp nối ông theo nghiệp chữa bệnh cứu người. Kế thừa truyền thống y đức tốt đẹp của cụ Tổ Minh Tư, những thế hệ lương y đời sau của dòng họ cũng nỗ lực trau dồi chuyên môn để trở thành người thầy thuốc giỏi, giúp ích cho đời. Điển hình là lương y Đỗ Minh Tuấn – Truyền nhân đời thứ 5 nhà thuốc, cố vấn y khoa các chương trình sức khỏe trên VTV, VTC, chuyên gia đông y được đánh giá cao.
Với bài thuốc viêm xoang, chặng đường để được người bệnh cũng như chuyên gia đánh giá cao như hiện nay là cả một quá trình dài với biết bao đổi thay và sự cải tiến. Mời các bạn đón đọc Kỳ II: Bài thuốc viêm xoang được kế thừa và phát triển ĐỘC QUYỀN hơn 1 thế kỷ.
