Là bệnh da liễu phổ biến nhưng thông tin về mề đay cấp chưa thực sự được nhiều người để tâm. Vì chủ quan không chữa trị kịp thời, đúng cách, tình trạng bệnh chuyển sang mãn tính, thậm chí gây phù mạch, nhiễm trùng da. Mề đay cấp đang gia tăng theo cấp số nhân làm gióng lên hồi chuông cảnh báo cho chúng ta về vấn đề này.
Mề đay cấp là gì?
Nổi mề đay cấp tính (nettle-rash, urticaria) là một dạng cơ bản của mề đay - căn bệnh đang có xu hướng gia tăng trong nhiều năm gần đây. Theo ước tính, có đến 20% dân số nước ta từng bị nổi mề đay ít nhất 1 lần. Năm 2013, tỉ lệ mắc bệnh tăng 4,47%, đến năm 2016, con số này đã cao hơn, lên đến 6%, theo thống kê của Bộ y tế.
Mề đay có 4 dạng bệnh:
- Mề đay vật lý: Khởi phát do yếu tố nhiệt độ, độ ẩm và thời tiết thay đổi.
- Viêm mạch mề đay: Có triệu chứng điển hình là tổn thương ở trung bì gây sưng đỏ dưới da.
- Mề đay tiếp xúc: Xuất hiện khi vùng da bị thương tiếp xúc với yếu tố gây dị ứng.
- Phù mạch mề đay: Đây là dạng bệnh có thể biểu hiện ở mọi bộ phận trên cơ thể.
Ở giai đoạn đầu, tính chất nguy hiểm của bệnh không cao, người ta gọi là bệnh mề đay cấp. Theo đó, nổi mề đay cấp mang đầy đủ đặc điểm của mề đay như phù da, mẩn đỏ. Thời điểm hay mắc nhất là lúc giao mùa hoặc khi tiếp xúc chất dị ứng.
Lúc này, các tế bào mast trong cơ thể sẽ giải phóng histamin. Nó kết hợp với chất dị nguyên làm da bị viêm, đứt gãy liên kết. Từ đó kích ứng dây thần kinh, gây cảm giác ngứa, khó chịu cho người bệnh. Đồng thời nó làm cho chất lỏng dưới da tích tụ lại tạo thành nốt hoặc mảng sẩn phù.
Biểu hiện nổi mề đay cấp
Có liên quan chặt chẽ tới kháng thể IgE và tình trạng rối loạn miễn dịch, triệu chứng mày đay cấp tính thường không kéo dài. Nó thường biểu hiện rõ trong vòng 24 giờ kể từ lúc khởi phát, tự mất hẳn, lâu nhất là trong 6 tuần.
Bằng mắt thường có thể quan sát thấy những chuyển biến sau:
- Mẩn ngứa: Chịu tác động từ tác nhân gây bệnh, tế bào mast tiết ra chất gây dị ứng, điển hình là histamin làm tăng kết dính phân tử, làm bạch cầu kết dính tạo nên mảng da nổi sần phù. Các vết sần mọc đơn lẻ sau đó bị liên kết thành mảng.
- Giãn mạch máu: Lúc này tính thấm ở trung bì cũng tăng lên làm phù các mao mạch dưới da. Do đó có thể quan sát thấy mạch máu nhỏ lộ rõ hơn ở ngoài.
- Tổn thương da: Ở mề đay cấp tính, vùng da tổn thương nhỏ (từ 1 tới 6mm), có viêm nhiễm trên bề mặt, gây vết thương hở.
Những dấu hiệu này chủ yếu được quan sát thấy ở vùng cổ, lưng, mặt, dưới bụng. Về cảm giác, hầu hết người bệnh cảm thấy ngứa, đặc biệt là về đêm. Ngoài ra, một số trường hợp dị ứng mề đay cấp còn bị nóng da và khô rát.
Hình ảnh mề đay cấp
Nguyên nhân khởi phát
Thuộc thể bệnh tự miễn nhưng đến nay các nhà nghiên cứu vẫn chưa chỉ ra được nguyên nhân cụ thể gây mề đay. Qua khám và điều trị, họ cho rằng một số tác nhân sau có thể làm khởi phát hoặc khiến tình trạng bệnh trở nên dai dẳng, khó chữa.
- Di truyền: Có đến 25% bệnh nhân mề đay cấp do di truyền từ thế hệ trước. Tuy nhiên, nếu biết kiểm soát bằng chế độ ăn kiêng và điều trị đúng cách, mức độ ảnh hưởng của nó hầu như không nghiêm trọng.
- Dị ứng: Mề đay cấp tính biểu hiện khi da bị phấn hoa, lông thú bám vào hoặc người bệnh sử dụng thực phẩm gây dị ứng.
- Lạm dụng thuốc: Việc sử dụng kem bôi ngoài da nhóm corticoid lâu dài sẽ làm bào mòn lớp bảo vệ da. Do đó, làn da dễ bị yếu tố dị nguyên tác động gây ra bệnh.
- Hormone thay đổi: Phụ nữ mang thai và sinh con thuộc nhóm người dễ bị mề đay do rối loạn hormone.
- Vệ sinh sai cách: Da tích tụ bụi bẩn, bã nhờn mà không được làm sạch sâu, chúng sẽ đọng lại tại chân lông. Kết hợp với mồ hôi khi vận động, phản ứng nổi mẩn dễ xảy ra. Bên cạnh đó, một số người còn có quan niệm nổi mề đay kiêng tắm nên càng làm gia tăng tình trạng bệnh.
- Bệnh lý hô hấp: Những ai đang hoặc từng bị bệnh đường hô hấp đều có nguy cơ nổi mề đay cấp.
Biến chứng bệnh mề đay cấp
Từ 9 - 40 tuổi là thời gian nhiều người bị khởi phát mề đay cấp nhất. Theo đánh giá của chuyên gia, bệnh này không nguy hiểm đối với tính mạng nhưng nó dễ chuyển sang mề đay mãn tính.
Hơn nữa, có đến 40% người bệnh bị phù mạch. Đây là một biến chứng nguy hiểm cần hết sức lưu ý. Vậy nên, khi mê đay kèm theo tổn thương da, bạn cần cảnh giác với các hiện tượng:
- Nhiễm trùng da: Tại vết thương hở, cần vệ sinh thường xuyên, tránh để nhiễm trùng, mưng mủ viêm.
- Phù mạch: Đây là biến chứng nằm trong trung bì, biểu hiện chính là bỏng rát, sưng phù, đau thường xuất hiện ở mi mắt và môi.
Ngoài ra một số trường hợp còn bị phù đường thở gây rối loạn hô hấp và đột quỵ do thiếu oxy lên não. Đối với phụ nữ mang thai nên kiểm tra thường xuyên tránh bị sinh non hoặc hậu sản. Ơ trẻ nhỏ, cần cảnh giác khi trẻ quấy khóc, bỏ ăn nhiều ngày, bị hở hàm ếch.
Chẩn đoán mề đay cấp
Để đánh giá chính xác diễn tiến của bệnh có phải ở giai đoạn cấp tính hay không, bác sĩ cần tiến hành các khám nghiệm lâm sàng và cận lâm sàng.
Chẩn đoán lâm sàng
Bằng việc quan sát kích thước vùng da sẩn phù và vị trí nổi mẩn, bác sĩ sẽ nhanh chóng đưa ra được một số đánh giá. Nếu vùng sẩn phù ở mắt, mí hoặc môi, người bệnh có cảm giác đau bụng, tụt huyết áp, khó thở; cần ngăn ngừa biến chứng. Đồng thời, bác sĩ sẽ đưa ra đánh giá về khả năng chuyển biến sang giai đoạn mãn tính.
Chẩn đoán cận lâm sàng
Bước này nhằm tránh nhầm lẫn với bệnh da liễu khác và xác định nguyên nhân gây bệnh. Bác sĩ tiến hành:
- Lấy máu xét nghiệm: Từ kết quả phân tích mẫu máu, nếu số lượng bạch cầu đa nhân ái toan tăng cho thấy bệnh mề đay đang tiến triển. Nếu lượng bạch cầu này giảm thì khả năng bệnh nhân bị lupus ban đỏ nhiều hơn.
- Xét nghiệm tế bào da: Với bệnh nhân nghi ngờ bị nổi mẩn do tiếp xúc với dị nguyên sẽ được chỉ định làm xét nghiệm này.
Khi nào cần gặp bác sĩ?
Mề đay cấp dễ chuyển sang mãn tính và có thể gây biến chứng nguy hiểm. Vì vậy, ngay khi có biểu hiện nghi ngờ nổi mẩn do mề đay, bạn đừng quên đi thăm khám và điều trị. Cần đặc biệt chú ý tái khám ngay trong các trường hợp:
- Có dấu hiệu phù mạch dưới da, đặc biệt là vùng mí mắt, bờ môi.
- Da bị nhiễm trùng, chảy máu kèm theo hiện tượng mưng mủ.
- Triệu chứng mề đay kéo dài và có nguy cơ bội nhiễm.
- Điều trị bằng thuốc lâu ngày không khỏi hoặc có tác dụng phụ.
Trị mề đay cấp thế nào?
Những chẩn đoán lâm sàng và cận lâm sàng là cơ sở để điều trị mề đay cấp. Tuy nhiên, do là bệnh mãn tính nên các phương pháp điều trị chỉ hướng đến mục tiêu loại bỏ triệu chứng bệnh, tăng đề kháng cho da và làm chậm thời gian tái phát. Đồng thời, mục đích là loại bỏ sẹo thâm gây mất thẩm mỹ.
Chữa mề đay cấp tại nhà
Để giảm cảm giác ngứa nhanh chóng, người bệnh mề đay cấp có thể áp dụng những cách làm đơn giản như:
- Chườm lạnh: Bọc đá viên trong khăn sạch và chườm lên vùng da nổi mề. Có thể dùng nước vo gạo lần 2 để làm đá. Dưới tác dụng của nhiệt độ thấp, cơn ngứa ngáy sẽ được loại bỏ nhanh chóng.
- Tắm nước lá khế: Người bị mề đay cấp nổi mẩn toàn thân nên tắm nước lá khế hàng ngày. Chỉ cần dùng 1 nắm lá khế đun với 1 lít nước và một chút muối rồi pha ấm để vệ sinh da, biểu hiện bệnh sẽ giảm nhanh chóng.
- Dùng lá trầu không: Nhờ đặc tính kháng viêm và sát khuẩn tốt, trầu không giúp loại bỏ tình trạng viêm ngứa da cho người bị mề đay cấp khá hiệu quả. Bạn chỉ cần lấy khoảng 8g lá này đun với 2 lít nước rồi pha đủ ấm để tắm gội. Dùng bã lá trầu chà xát nhẹ ngoài vùng da viêm ngứa để tăng hiệu quả.
Đây là cách chữa được đánh giá cao về độ an toàn vì nguyên liệu sử dụng đều từ tự nhiên. Tuy nhiên cũng có trường hợp bệnh nhân bị dị ứng do chưa làm sạch dụng cụ, dược liệu hoặc vệ sinh da sai cách.
Chữa bằng thuốc Tây
Với mề đay cấp, đa phần bệnh nhân được bác sĩ chỉ định hoặc khuyên dùng các loại thuốc sau:
- Kem bôi da: Thuộc nhóm chứa corticoid, menthol có tác dụng loại bỏ tế bào chết và làm giảm cơn ngứa. Người bệnh không nên sử dụng kem này dài ngày vì nó sẽ gây bào mòn, bỏng rát da.
- Thuốc đường uống: Nhóm này được chỉ định dùng kết hợp với kem bôi da trị mề đay. Trường hợp bệnh nhân nổi mẩn toàn thân hoặc có dấu hiệu phù mạch sẽ được chỉ định dùng. Loại này chứa chất kháng histamin và có tác dụng giảm viêm. Một số thuốc chứa corticoid.
Ngoài ra, với những bệnh nhân có nguy cơ chuyển biến sang mãn tính, bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc tiêm epinephrine.
Tác dụng nổi bật của phương pháp này là làm giảm biểu hiện khó chịu nhanh. Thuốc Tây đa dạng, dễ tìm mua và tiện dụng. Tuy nhiên, nếu uống không theo đơn hoặc lạm dụng, nó lại gây tác dụng phụ. Đặc biệt, phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ không tuỳ tiện sử dụng khi chưa có chỉ định của bác sĩ.
Cách chữa bằng Đông y
Mề đay trong Đông y hay còn được gọi là Tầm ma chẩn (Phong chẩn khối). Bệnh hình thành do cơ thể suy nhược, tình chí, can khí uất kết, khí cơ ứ đọng, không thông, gây tổn thương phần âm, phần huyết, làm cho cơ thể dễ cảm phải phong hàn mà gây nên bệnh.
Để khắc phục tình trạng này, người bệnh cần nhuận huyết, tán phong hàn, kết hợp bồi bổ chính khí, nâng cao hàng rào bảo vệ, sức đề kháng.
Trong Đông y có khá nhiều bài thuốc hữu ích được dùng điều trị triệu chứng mề đay. Cụ thể là:
- Bài thuốc trị mề đay thể phong nhiệt cấp tính: Dùng 16g các loại kinh giới, cỏ mực, cam thảo kết hợp với 12g các loại phòng phong, chi tử, huyền sâm và một số cây thuốc khách sắc uống mỗi ngày 1 thang.
- Bài thuốc trị mề đay do phong hàn: Tế tân, tất bát, nam hoàng bá (dùng 12g mỗi loại)kết hợp xương bồ, thương nhĩ (16g mỗi loại) và một số thảo dược khác đem sắc lấy nước đặc uống hàng ngày.
Dược liệu chữa mề đay cấp
Để cải thiện triệu chứng mề đay có thể dùng khá nhiều loại dược liệu khác nhau. có thể kể đến như bạch chỉ, cát cánh, rau má, ngải diệp… Nhóm dược liệu này có đặc điểm về công dụng là:
- Giúp loại bỏ cảm giác ngứa ngáy cho người nổi mề.
- Có thành phần kháng sinh tự nhiên giúp loại bỏ khuẩn hại bám trên vùng da bệnh.
- Mang lại khả năng tái tạo da, khoanh vùng da bệnh, hạn chế lây lan mầm bệnh sang vùng da khác.
- Tăng đề kháng cho da, ngừa tái phát triệu chứng.
Nếu biết cách phòng và điều trị bệnh, mề đay cấp hoàn toàn có thể kiểm soát và ít làm ảnh hưởng đến đời sống thường ngày. Vì vậy, bạn đừng quên tìm hiểu thông tin về bệnh cũng như phương pháp chữa ngay khi có biểu hiện bị mề đay.
Dựa trên nguyên tắc điều trị mề đay trong Đông y, trong dân gian lưu truyền rất nhiều các loại lá tắm có thể sử dụng cho bé bị nổi mề đay tắm. Bạn có thể tham khảo: lá trầu không, trà xanh, kinh giới...
Mẹ có thể căn cứ vào nguyên nhân bệnh cũng như cách thức điều trị đang sử dụng để quyết định việc cho bé bú bình thường hay tạm hoãn. Lưu ý tuyệt đối không tự ý dùng thuốc trong thời gian cho con bú để đảm bảo an toàn sức khỏe cho cả mẹ và bé.
Khi đang nổi mề đay, làn da bệnh nhân đã bị tổn thương, dễ nhiễm khuẩn nếu tiếp xúc với gió, bụi bẩn bên ngoài. Vì vậy, người bệnh nên tránh gió. Tuy nhiên, kiêng gió không đồng nghĩa với việc bệnh nhân phải hoàn toàn ở trong phòng kín, tách biệt với môi trường bên ngoài.
Nổi mề đay có thể tắm tuy nhiên cần lựa chọn cách vệ sinh da đúng cách, người bệnh cũng cần thực hiện kiên chế độ kiêng khem trong thói quen sinh hoạt, luyện tập hằng ngày
Bệnh mề đay có hai dạng là cấp tính và mãn tính. Ở giai đoạn cấp tính bệnh tái phát từ vài giờ đến vài ngày là có thể tự thuyên giảm, nhưng nếu để chuyển sang mãn tính, bệnh có thể phát triển nghiêm trọng, nhất là có thể chuyển sang giai đoạn biến chứng với nhiều nguy cơ rủi ro.
Uống rượu bị nổi mề đay là triệu chứng thường gặp ở nhiều người. Tình trạng này không chỉ gây cảm giác khó chịu mà còn ảnh hưởng tới sức khỏe. Bệnh nếu không điều trị kịp thời có thể gây biến chứng nguy hiểm.
Kiêng thực phẩm cay nóng và chất kích thích: Để giảm các triệu chứng mề đay nên tránh ớt, tiêu, gừng, món ăn quá cay. Bên cạnh đó, bạn cũng nên giảm đường, muối trong chế độ ăn uống. Tuyệt đối tránh xa các chất kích thích như rượu, trà, cà phê, thuốc lá, tiêu.... Không nên tiếp xúc với nước quá nóng.
