Mất ngủ kinh niên (mất ngủ mãn tính) là hiện tượng khó ngủ, ngủ chập chờn, không ngon giấc, tỉnh dậy nhiều lần giữa đêm… diễn ra liên tục trong thời gian dài, ảnh hưởng đến sinh hoạt và sức khỏe. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về căn bệnh mất ngủ kinh niên và cách điều trị hiệu quả.
Bệnh mất ngủ kinh niên là gì?
Giấc ngủ có vai trò đặc biệt quan trọng, giúp não bộ được nghỉ ngơi, thư giãn hoàn toàn sau một ngày làm việc căng thẳng và khôi phục sức khỏe, tái tạo năng lượng cho ngày mới. Một giấc ngủ tiêu chuẩn có thời gian kéo dài từ 6 – 9 tiếng với hai giai đoạn nối tiếp nhau là ngủ nông và ngủ sâu.
Trong giai đoạn ngủ sâu (chiếm ¾ thời lượng giấc ngủ) cơ thể sẽ tự động tiết ra một lượng hormone giúp phục hồi các tế bào bị tổn thương, tăng cường hệ miễn dịch. Vì vậy chỉ cần ngủ đảm bảo giấc 6 tiếng mỗi ngày, bạn cũng có thể cảm thấy tinh thần sảng khoái, tỉnh táo. Ngược lại, nếu thời gian giấc ngủ sâu bị rút ngắn, cơ thể sẽ có cảm giác mệt mỏi khi thức giấc, dễ giật mình và hay mộng mị được xem là gặp tình trạng mất ngủ.
Vì vậy có thể hiểu đơn giản, mất ngủ kinh niên là một dạng rối loạn giấc ngủ đặc trưng diễn ra trong thời gian dài do không đảm bảo cả về chất và lượng của giấc ngủ. Điều này khiến các cơ quan trong cơ thể không được nghỉ ngơi, phục hồi. Mất ngủ kinh niên không chỉ làm ảnh hưởng tới trí nhớ, khả năng tập trung, tinh thần… mà còn gây suy giảm hệ miễn dịch và là nguyên nhân gia tăng các bệnh về thần kinh.
Mất ngủ kinh niên có nguy hiểm không?
Vì nhiều nguyên nhân khác nhau, nhiều người gặp khó khăn trong việc ngủ sâu giấc gây tình trạng mất ngủ kinh niên, ảnh hưởng tới sức khỏe và sinh hoạt hàng ngày.
- Giảm khả năng tập trung, suy giảm trí nhớ
Nếu tình trạng mất ngủ kéo dài, giấc ngủ ở giai đoạn sâu ngắn thì cơ thể không đảm bảo thời gian nghỉ ngơi, phục hồi, suy giảm khả năng tiếp nhận.
- Giảm hiệu quả công việc
Các chuyên gia về sức khỏe đã nghiên cứu và đưa ra khẳng định chỉ cần một giấc ngủ sâu trong thời gian ngắn cũng có thể thúc đẩy hiệu suất công việc tốt hơn.
- Khó kiểm soát cân nặng
Mất ngủ kinh niên sẽ gây ra trạng thái mệt mỏi, căng thẳng, stress và lo âu. Điều này khiến cơ thể rơi vào trạng thái trì trệ, vận động kém và không tiêu hao calo, dễ tăng cân mất kiểm soát.
- Tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch
Thiếu ngủ, ngủ không sâu, hay mộng mị khiến các hormone có sự phân bổ và điều tiết không đều, ảnh hưởng hoạt động của tim mạch. Vì vậy thiếu ngủ thường xuyên trong thời gian dài có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch và rối loạn huyết áp ở người cao tuổi.
- Tăng nguy cơ mắc bệnh trầm cảm
Bởi chất lượng giấc ngủ bị ảnh hưởng, thời gian ngủ không đủ sẽ gây tác động xấu tới việc điều chỉnh tâm trạng, dễ mệt mỏi, cáu gắt và lo âu… Đây đều là những biểu hiện phổ biến của bệnh trầm cảm.
- Tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư vú ở phụ nữ
Hormone Melatonin sản xuất không theo cơ chế ở những người bị mất ngủ kinh niên, tạo điều kiện cho các khối u sinh trưởng, thậm chí phát triển thành bệnh ung thư vú (theo nghiên cứu của Đại học Harvard – Mỹ năm 2008)
Dấu hiệu của bệnh mất ngủ kinh niên
Những người bị mất ngủ kinh niên thường có thời gian rối loạn giấc ngủ kéo dài trong một tháng hoặc lâu hơn với các biểu hiện dễ nhận biết như sau:
- Khó đi vào giấc ngủ
- Tỉnh dậy nhiều lần vào ban đêm và khó ngủ lại
- Giấc ngủ chập chờn, hay mộng mị
- Mất tập trung, buồn ngủ vào ban ngày
- Cơ thể mệt mỏi, đau đầu khi tỉnh dậy sau một giấc ngủ dài
- Đau nhức cơ bắp, thường xuyên đau phần đỉnh đầu, cả người uể oải
- Suy giảm trí nhớ, dễ cáu gắt, rối loạn hành vi, thậm chí trầm cảm (buồn chán, lo âu) nếu mất ngủ kéo dài.
Nguyên nhân bệnh mất ngủ kinh niên
Theo các chuyên gia, mất ngủ thường phổ biến ở người già và không có nguyên nhân xác định. Mất ngủ có thể xuất phát từ căng thẳng trong cuộc sống hoặc do lối sống thay đổi, tác dụng phụ của thuốc… Có thể tạm chia nguyên nhân gây ra tình trạng mất ngủ thành hai nhóm chính là chủ quan và khách quan.
Thói quen sinh hoạt
Những yếu tố thuộc về bản thân người bệnh có thể gây hiện tượng mất ngủ như: thói quen sinh hoạt không khoa học, ngủ ngày quá nhiều, quen thức khuya, thường xuyên sử dụng các chất kích thích (bia, rượu, trà, cà phê…), stress vì công việc, cuộc sống…
Nguyên nhân mất ngủ kinh niên do bệnh lý
Các bệnh lý phổ biến cũng có thể gây ra tình trạng đau nhức, khó chịu ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ như: đau dạ dày, tiêu hóa kém, tiết niệu… Đặc biệt, theo nhiều nghiên cứu, một trong những nguyên nhân chính gây mất ngủ kinh niên là thiểu năng tuần hoàn não (thường xảy ra ở người già, phụ nữ tiền mãn kinh, phụ nữ mang thai thiếu máu).
Hiểu một cách đơn giản, thiểu năng tuần hoàn não tức là suy giảm lưu thông máu lên não, khiến lượng oxy cung cấp cho não không đủ. Biểu hiện của việc mất ngủ do thiếu máu não là khó đi vào giấc ngủ ngủ, ngủ không sâu, trằn trọc, tỉnh dậy mệt mỏi, khó tập trung, suy giảm trí nhớ…. Ngoài ra, người bệnh bị mất ngủ do nguyên nhân này còn có các triệu chứng cơ bản của việc thiếu máu như hoa mắt, chóng mặt, ù tai, đau cứng cổ, đau tê bì tay chân…
Mất ngủ do tuổi tác
Quá trình lão hóa do tuổi tác khiến chất lượng giấc ngủ của người lớn tuổi bị suy giảm. Vì vậy, đối tượng bị mất ngủ kinh niên thường gặp nhất là ở người già. Sự thay đổi nội tiết theo độ tuổi (tiền mãn kinh, mãn kinh, dậy thì) cũng là nguyên nhân khiến nhiều người bị khoa ngủ, mất ngủ. Với sự thay đổi của cuộc sống hiện đại, mất ngủ ở người trẻ cũng rất phổ biến.
Các nguyên nhân khác
Bên cạnh yếu tố chủ quan, mất ngủ cũng có thể xuất phát từ những yếu tố bên ngoài như tiếng ồn lớn, ánh sáng quá mạnh, hương liệu mùi nồng…
Mất ngủ kinh niên phải làm sao?
Mất ngủ kinh niên là một trong những bệnh lý phổ biến trong cuộc sống hiện đại nhưng rất khó điều trị dứt điểm. Vì vậy người bệnh nên kết hợp nhiều biện pháp điều trị và thay đổi thói quen sinh hoạt lành mạnh.
Trị mất ngủ kinh niên bằng Tây y
Tây y là phương pháp phổ biến thường được các bệnh nhân tìm đến đầu tiên khi điều trị căn bệnh mất ngủ. Để giúp bệnh nhân khắc phục tình trạng mất ngủ, các bác sĩ có thể kê đơn một số loại thuốc như:
- Nhóm thuốc benzodiazepin
Đây là một dạng thuốc an thần được sử dụng rất phổ biến có công dụng gây ngủ, giảm căng thẳng thần kinh, giãn cơ. Tuy nhiên loại thuốc này cần được sử dụng thận trọng, bởi có thể gây nhiều tác dụng phụ nguy hiểm như lú lẫn, hay quên, hạn chế khả năng vận động. Thuốc có chiều hướng gây tăng liều và lệ thuộc, nếu sử dụng lâu dài có thể dẫn tới suy giảm thần kinh.
- Một số loại thuốc khác như
Zolpidem, Eszopiclone, Zaleplon. Đây là những loại thuốc thế hệ mới, có công dụng gây ngủ, chống co giật, an thần. Mặc dù tác dụng phụ được kiểm soát hơn song vẫn dễ gây lệ thuộc và ảnh hưởng tới thần kinh nếu dùng quá liều.
Nhìn chung các loại thuốc chữa mất ngủ bằng Tây y đều tiềm ẩn nguy cơ tác dụng phụ và tình trạng tăng liều, lệ thuộc. Do đó bệnh nhân bắt buộc phải tuân thủ nghiêm ngặt theo chỉ dẫn của bác sĩ, không tự ý sử dụng để tránh những hệ lụy nguy hiểm cho sức khỏe.
Trị mất ngủ kinh niên bằng phương pháp dân gian
Nhiều bệnh nhân cũng thường tìm đến các biện pháp dân gian để điều trị chứng mất ngủ. Các phương pháp này nhìn chung an toàn hơn, nhưng hiệu quả không thực sự cao và chỉ phù hợp với trường hợp mất ngủ nhẹ. Một số phương pháp phổ biến như:
Chữa mất ngủ bằng tâm sen: Tâm sen là vị thuốc an thần, ngủ ngon được sử dụng trong hầu hết các bài thuốc mất ngủ dân gian và Đông y. Tim sen có vị đắng, vị thơm có tác dụng an thần và gây ngủ tự nhiên. Cách sử dụng tâm sen trị mất ngủ như sau:
- Lấy một lượng tâm sen khô đã được sao vàng trên bếp nhỏ
- Cho tâm sen vào tách trà và chế nước sôi vào để trong 10-15 phút
- Uống trà tâm sen 2-3 lần/ ngày nhưng không uống liên tục quá 1 tháng.
- Ngoài trà tâm sen, người bệnh có thể sử dụng kết hợp tâm sen với một số thảo dược như: cam thảo, hoa nhài, táo nhân… để tăng hiệu quả.
Chữa mất ngủ bằng mật ong: Mật ong có tác dụng giải độc, thanh nhiệt, an thần, bổ tỳ vị và chứa các hoạt chất dẫn truyền thần kinh tốt cho giấc ngủ. Bên cạnh đó, các dưỡng chất có trong mật ong có tác dụng dưỡng não, ổn định đường huyết giú cải thiện giấc ngủ. Cách sử dụng mật ong chữa mất ngủ như sau:
- Cách 1: Pha 2 thìa mật ong với nước ấm và uống 1 tiếng trước khi đi ngủ giúp thư giãn, giải độc cơ thể để ngủ ngon hơn.
- Cách 2: Rửa sạch gừng tươi, cắt lát và đun sôi với nước. Chờ cho nước nguộ bớt, tinh chất trong gừng tan ra thì cho thêm 1 thìa mật ong vào và uống sau bữa ăn.
- Ngoài ra, người bệnh có thể dùng mật ong với sữa, hoa nhài, muối, tâm thất, chanh hoặc bạc hà để cải thiện chất lượng giấc ngủ.
Chữa mất ngủ bằng đậu xanh: Đậu xanh có khả năng chống oxy hóa và nhiều dưỡng chất tốt với sức khỏe cũng như chất lượng giấc ngủ. Cách sử dụng đậu xanh chữa mất ngủ như sau:
- Sử dụng 50g đậu xanh và đường phèn
- Cho đậu xanh vào nấu chín đến khi nhừ
- Cho thêm đường phèn vào đậu xanh đã nấu cho vừa miệng
- Ăn hàng ngày có thể giúp cải thiện triệu chứng mất ngủ kinh niên.
Chữa mất ngủ bằng củ bình vôi: Củ bình vôi được nghiên cứu và chứng minh tác dụng an thần, gây ngủ. Đồng thời đây cũng là dược liệu tốt cho trí nhớ, cải thiện tình trạng suy nhược thâng kinh, cơ thể mệt mỏi. Cách sử dụng như sau: Sử dụng 8g củ bình vôi, 10g long nhãn, 10g hạt sen, 10g hạt táo chua, 12g lá vông đem sắc uống.
Chữa mất ngủ bằng cây lạc tiên: Lạc tiên được biết đến với công dụng dưỡng tâm, an thần. Cách dùng lạc tiên chữa mất ngủ kinh niên như:
- Lấy ngọn và lá non của cây lạc tiên luộc hoặc xào làm các món ăn hàng ngày.
- Sử dụng 15g lạc tiên đã phơi khô sắc uống hàng ngày.
Chữa mất ngủ bằng Đông y hiệu quả và an toàn
Mất ngủ theo Đông y được xếp vào chứng bất mị hay thất miên xảy ra khi cơ thể gặp các vấn đề như tâm tỳ huyết hư, can khí uất kết. Đông y quan niệm, con người có được trạng thái ngủ ngon khi tâm, can khỏe mạnh, thần kinh tốt và tinh thần thư thái. Người bị mất ngủ, khó ngủ, ngủ không ngon giấc là khi tâm, can không ổn định. Vì vậy, để điều trị mất ngủ kinh niên hiệu quả, các bài thuốc Đông y đi sâu bồi bổ tâm, can, tỳ, trấn an hệ thần kinh.
Đặc biệt là thuốc Đông y thường tập trung vào việc bồi bổ và tăng cường tuần hoàn não. Các loại dược liệu giúp lưu thông khí huyết được ưu tiên sử dụng, giúp tăng cường trao đổi oxy, dưỡng chất, các vitamin và khoáng chất lên não, nuôi dưỡng não tốt hơn và nhanh chóng đào thải chất độc nhờ đó cải thiện chất lượng giấc ngủ.
Nhiều vị thuốc Đông y được sử dụng theo hướng này như: tâm sen, cỏ bình vôi, lá vông, củ lạc tiên… Tùy vào từng bệnh nhân với mức độ mất ngủ khác nhau mà bác sĩ có thể thay đổi, gia giảm thành phần vị thuốc cho phù hợp. Tuy nhiên vẫn tuân thủ nguyên tắc điều trị chú trọng dưỡng tâm, an thần, cải thiện thể trạng cho bệnh nhân.
- Bài thuốc Ôn đởm thang
Đây là bài thuốc phù hợp với người bị mất ngủ liên quan đến các bệnh lý về đường tiêu hóa. Các vị thuốc gồm có: 6g cam thảo, 12g quất hồng bì, 12g phục linh, 8g chỉ thực, 12g bán hạ. Sắc tất cả các nguyên liệu với nước và uống 3 lần mỗi ngày.
- Bài thuốc Đông y trị mất ngủ Chu sa An thần hoàn
Bài thuốc hiệu quả với các chứng khó ngủ do tâm hỏa vượng, bồn chồn, hay mơ màng. Các vị thuốc gồm: 4g Chu sa, 2g quy thân, 2g sinh địa, 6g hoàng liên kết hợp với chích thảo 2g. Thuốc được tán bột và uống với nước nóng trước khi ngủ theo liều lượng được thầy thuốc chỉ định.
- Bài thuốc Quy tỳ thang
Bài thuốc này phù hợp với các chứng mất nhủ, suy nhược thần kinh sau ốm dậy, mất ngủ ở người già, mất ngủ ở phụ nữ sau sinh… Các vị thuốc gồm: long nhãn, đại táo, viễn chí, cam thảo, phục thần, nhân sâm, mộc hương, bạch truật… Thuốc dạng sắc thang uống 2 lần mỗi ngày.
Điều trị mất ngủ kinh niên không dùng thuốc
Nhìn chung, điều trị mất ngủ kinh niên không ưu tiên sử dụng thuốc mà cần loại bỏ nguyên nhân gây ra tình trạng này. Đối với những người bị mất ngủ do yếu tố sinh hoạt không lành mạnh (uống nhiều chất kích thích, đảo lộn giờ giấc sinh hoạt…) cần thay đổi lối sống và hạn chế các tác nhân bên ngoài.
- Thói quen sinh hoạt: Để cải thiện giấc ngủ, bạn nên hình thành thói quen ngủ đúng giờ và dậy sớm, tránh lạm dụng các chất kích thích như bia, rượu, cà phê…
- Ngâm chân: Để tăng cảm giác thoải mái và lưu thông khí huyết trước khi đi ngủ, bạn có thể ngâm chân bằng nước ấm (nước dược liệu hoặc nước muối).
- Tạo một tâm lý thoải mái trước khi đi ngủ: Bạn nên hạn chế sử dụng máy tính hay suy nghĩ căng thẳng trước thời gian ngủ, tránh mang những stress, lo âu vào giấc ngủ gây hiện tượng mộng mị hoặc cơ thể bứt rứt, khó chịu.
- Vận động nhẹ nhàng: Bằng các bài tập thể dục, yoga, đi bộ, ngồi thiền… cũng giúp cơ thể tiêu tốn calo, tăng cường tiêu hóa và dễ đi vào giấc ngủ.
- Cải thiện không gian phòng ngủ: Nhiệt độ vừa phải, nguồn sáng thích hợp và cách ly tiếng ồn.
Làm gì khi bị thức giấc giữa đêm?
Đặc biệt, với những người bị mất ngủ kinh niên, việc tỉnh dậy giữa đêm sẽ diễn ra thường xuyên và khó quay trở lại giấc, khiến cơ thể căng thẳng, mệt mỏi. Vì vậy, nếu bị tỉnh dậy giữa đêm, bạn có thể áp dụng các mẹo sau:
- Ở yên trong bóng tối: thay vì cố gắng bật đèn, điện thoại, ti vi… để tránh cá tia sáng xanh có thể gây ức chế hormone melatonin, kích thích não hoạt động, tạo cảm giác khó ngủ hơn.
- Không kiểm tra thời gian: Trực tiếp nhìn đồng hồ ngay khi bị thức dậy giữa đêm sẽ khiến não của bạn trở nên tỉnh táo hơn như khi làm việc bình thường, cơ thể dễ rơi vào trạng thái căng thẳng, khó ngủ trở lại.
- Massage nhẹ nhàng: Massage huyệt đạo ở phía vành tai (một lỗ hõm gần khuôn mặt) sẽ khiến cơ thể thả lỏng hơn, kích thích giấc ngủ sâu.
- Tạo tín hiệu buồn ngủ: Bạn có thể đánh lừa cơ thể của mình bằng cách xoa huyệt, dịu mắt, xoa má… Đồng thời, với những người thường nghe nhạc trước khi đi ngủ, bạn nên thả lỏng cơ thể, tìm tư thế nằm thoải mái và nghe những bản nhạc nhẹ.
Các cách phòng bệnh mất ngủ bạn nên biết
Ngày nay càng nhiều người bị bệnh mất ngủ kinh niên, đặc biệt là giới trẻ do áp lực từ cuộc sống, công việc và thói quen sinh hoạt không lành mạnh. Vì vậy, để cải thiện tình trạng này từ sớm, bạn cần lưu ý những điều sau đây.
Thay đổi thói quen sinh hoạt
- Tạo thói quen ngủ đúng giờ, không thức quá khuya (thức quá giờ ngủ sẽ khiến cơ thể khó đi vào giấc) và dậy sớm.
- Vận động nhẹ nhàng như tập yoga, đi bộ… trước khi đi ngủ khoảng nửa tiếng. Các bài vận động mạnh, ăn quá no hoặc tâm lý căng thẳng sẽ kích thích thần kinh, khó đi vào giấc ngủ.
- Chủ động tạo môi trường sống trong lành, hạn chế khói thuốc lá, ô nhiễm tiếng ồn. ánh sáng mạnh.
Ăn uống lành mạnh
- Bổ sung các dưỡng chất hỗ trợ lưu thông khí huyết, đảm bảo tuần hoàn máu não như omega 3, vitamin, kẽm từ thực phẩm chức năng, hoặc trong các bữa ăn hàng ngày. Một số thực phẩm quen thuộc có khả năng hỗ trợ cải thiện giấc ngủ như cà chua, trứng, chuối, sữa, hạnh nhân…
- Không lạm dụng các thức uống có chất kích thích như: bia, rượu, cà phê, trà… trong thời gian dài và đặc biệt là vào buổi tối, trước khi đi ngủ.
Mất ngủ kinh niên là bệnh mãn tính, tuy không trực tiếp gây ảnh hưởng tới sức khỏe người bệnh. Nhưng sẽ dần làm suy yếu hệ miễn dịch, tạo điều kiện cho các bệnh khác tấn công cơ thể và ảnh hưởng tới sinh hoạt hàng ngày. Nếu không phòng tránh và điều trị kịp thời bệnh sẽ có xu hướng phát triển sớm, khó điều trị dứt điểm. Vì vậy, những người bị mất ngủ không nên chủ quan, cần kịp thời thay đổi thói quen sớm, thăm khám và điều trị theo tư vấn của bác sĩ nếu tình trạng trở nên nghiêm trọng.
Thông tin hữu ích:
