Bệnh nhân sau khi thực hiện phẫu thuật sọ não cần được chăm sóc cẩn thận, đúng cách để nhanh chóng hồi phục. Tuy nhiên, mỗi bệnh nhân thực hiện các phẫu thuật khác nhau sẽ có yêu cầu khác nhau, cụ thể theo chỉ dẫn từ chuyên gia. Cùng tìm hiểu chi tiết cách chăm sóc bệnh nhân sau mổ sọ não trong bài viết dưới đây.
Chăm sóc bệnh nhân sau mổ sọ não theo phương pháp phẫu thuật
Mổ não có rất nhiều kỹ thuật khác nhau, tùy thuộc vào tình trạng của người bệnh. Dưới đây là cách chăm sóc bệnh nhân sau mổ sọ não theo từng cách mổ khác nhau.
Sau phẫu thuật mở sọ để lấy u não
Nhiều bệnh nhân bị chấn thương sọ não phải mất một thời gian dài để trở lại mức độ ý thức như trước khi phẫu thuật sau khi bác sĩ mở sọ. Nguyên nhân là do ảnh hưởng của việc gây mê và việc bị đụng chạm trên mô não. Các tác nhân gây mê hiện tại cho phép bệnh nhân phục hồi nhanh chóng hơn nhưng sẽ có những thay đổi về tâm trạng trong vài giờ đầu hoặc có những dấu hiệu thần kinh khu trú mới.
Những điều này thường được giải quyết trong khoảng vài giờ nhưng cần có sự hướng dẫn chi tiết từ bác sĩ phẫu thuật. Các kỹ thuật như chẩn đoán hình ảnh chụp CT hay chụp MRI có thể được yêu cầu thực hiện để cho kết quả rõ ràng hơn.
Ngoài ra, bệnh nhân cần phải được bù dịch tốt nhưng không được làm quá tải những người phẫu thuật u não vì họ thường có xu hướng phù não sau phẫu thuật. Theo nguyên tắc, mỗi 24 giờ người bệnh cần bù 2 lít là đủ. Với bệnh nhân đã phẫu thuật phình động mạch thì cần ít nhất 3 lít để duy trì thể tích tuần hoàn, ngăn ngừa co thắt mạch máu cũng như duy trì tưới máu não.
Những bệnh nhân mổ sọ lấy u não cũng cần được xét nghiệm glucose nước tiểu (nếu dùng Dexamethasone). Kết quả dương tính thì nên theo dõi đường huyết bởi tăng đường huyết sẽ phá vỡ hàng rào máu não, tăng phù não. Lúc này, insulin sẽ được dùng để làm giảm mức độ glucose xuống bình thường.
Cách chăm sóc người bệnh sau phẫu thuật hố sau
Với bệnh nhân sau phẫu thuật hố sau, cần đánh giá chức năng hô hấp vì sẽ có nguy cơ mắc chứng khó nuốt, hô hấp. Đánh giá nuốt là vô cùng cần thiết trước khi cho phép bệnh nhân ăn uống. Nếu bệnh nhân chưa thể uống được, cần tiêm tĩnh mạch và cho ăn ống sonde dạ dày qua đường mũi để hạn chế bị viêm phổi do hít vào.
Nếu người bệnh liệt dây thần kinh mặt, hãy chú ý chăm sóc vùng mắt. Thuốc nhỏ mắt nên được sử dụng, thường là Hypromellose để giảm đau nhức. Ngoài ra, thuốc mỡ tác dụng dài cũng được dùng để bôi trơn mắt vào ban đêm để ngăn bệnh nhân thường xuyên thức dậy. Một màn chắn mỏng được dùng để mang ban đêm sẽ giúp bảo vệ giác mạc khỏi bị khô.
Người bệnh nên được giáo dục thật kỹ về chăm sóc mắt trước khi xuất viện. Nếu bị liệt mặt nghiêm trọng, bệnh nhân có thể cần điều trị bằng cách khâu bên ngoài mí mắt trên và dưới.
Chăm sóc sau phẫu thuật u tuyến yên qua xương bướm
Với trường hợp này, hydrocortisone dự phòng được dùng trước khi gây mê hoặc sau phẫu thuật để tránh suy yên. Nồng độ Cortisol máu sẽ được kiểm tra sau khoảng 3 – 4 ngày phẫu thuật, nếu cao thì hydrocortisone sẽ bị ngừng sử dụng. Khi điều trị ngoại trú, cần phải đo nồng độ cortisol máu thường xuyên nếu người bệnh vẫn tiếp tục dùng hydrocortisone.
Bệnh nhân cần được biết về dấu hiệu rò CSF hay chảy dịch sau mũi, chẳng hạn dịch chảy khi di chuyển về phía trước và có vị mặn trong miệng. Sự hiện diện của CSF có thể xác định bằng cách dương tính với glucose. Rò rỉ CSF phải được theo dõi cẩn thận do nguy cơ nhiễm trùng, viêm màng não sau đó. Cách xử lý là dùng dẫn lưu thắt lưng tạm thời để CSF đi theo con đường bình thường hoặc cần phẫu thuật vá rò CSF.
Ngoài ra, nhân viên y tế cần ghi lại sự cân bằng dịch vì bệnh đái tháo đường thoáng qua là phổ biến sau phẫu thuật u tuyến yên. Nếu lượng nước tiểu vượt 200ml/giờ trong 2 giờ liên tục hoặc 800ml trong 4 giờ, tỷ trọng nước tiểu là < 1,005 thì nên gửi mẫu huyết thanh và nước tiểu để xác định mức độ thẩm thấu máu, natri máu, xác định tình trạng của bệnh nhân.
Với bệnh nhân phẫu thuật mở sọ giải ép
Nhân viên y tế cần chú ý đến vị trí cắt bỏ xương, điều này cần được ghi lại rõ ràng trong các ghi chú cho bệnh nhân và tránh băng vùng mổ chặt. Với bệnh nhân được cắt bỏ sọ nửa bán cầu đầu thì không nên băng ép vùng xương sọ bị khuyết ở 48 giờ đầu tiên. Điều này có thể gây tác động đến nhu mô não, tăng ICP.
Người bệnh nên được xoay 2 giờ một lần, phần đầu có xương sọ trên giường. Vị trí cắt sọ nên được quan sát để thấy sự thay đổi bề mặt như: Phồng, rò rỉ CSF hay viêm nhiễm. Bất kỳ thay đổi nào về bề mặt hoặc ống dẫn lưu từ vết mổ phải báo cáo ngay cho bác sĩ phẫu thuật để được xử lý.
Với những ca phẫu thuật cắt bỏ xương sọ nhỏ, bệnh nhân không cần sự bảo vệ đặc biệt nào nhưng người bệnh và gia đình cần nhận thức được khuyết xương sọ khi xuất viện. Nếu cắt bỏ xương sọ lớn hơn, đặc biệt là khu vực thái dương – đỉnh thì nên mang mũ bảo hộ tạm thời trước khi xuất viện.
Chăm sóc sau phẫu thuật qua đường miệng
Nếu phẫu thuật qua đường miệng, bệnh nhân cần được chăm sóc đặc biệt sau phẫu thuật. Có thể đặt nội khí quản qua mũi hoặc phẫu thuật mở khí quản chủ động, người bệnh thực hiện phẫu thuật mở hàm mặt sẽ được chọn lựa phẫu thuật mở khí quản. Cả 2 nhóm bệnh nhân này sẽ được thực hiện thở máy trong 24 – 48 giờ đầu tiên. Đặt nội khí quản sau phẫu thuật có thể khó khăn do các vấn đề về giải phẫu hay sự bất ổn của cổ, có nguy cơ ảnh hưởng đến sự lành vết thương trong miệng.
Một ống dẫn lưu thắt lưng sẽ được đưa vào trong quá trình phẫu thuật để giảm thiểu rò rỉ CSF sau phẫu thuật và được lấy ra 5 ngày sau khi không có biến chứng. Bệnh nhân không được lấy gỉ mũi tối đa 10 ngày sau phẫu thuật vì có thể gây rò rỉ CSF trầm trọng hoặc có thể đẩy không khí từ xoang xuống dưới da, gây sưng quanh mắt.
Một số lưu ý khác khi chăm sóc bệnh nhân sau mổ sọ não
Bệnh nhân sau khi mổ sọ não có thể gặp phải các di chứng như suy nhược thần kinh, đau đầu, mệt mỏi, chóng mặt, mất ngủ,… Vậy nên, bạn cần chú ý để bệnh nhân được nghỉ ngơi, ăn uống đủ chất, tránh dùng chất kích thích. Bên cạnh đó, có nhiều trường hợp bệnh nhân sẽ bị phù não, thoát vị não hay chảy máu não,…. và để lại nhiều di chứng, biến chứng nguy hiểm. Lúc này, cần chăm sóc người bệnh chu đáo, tránh bội nhiễm, chống nhiễm trùng và đảm bảo nuôi dưỡng đầy đủ theo hướng dẫn của nhân viên y tế.
Chăm sóc toàn thân
- Vệ sinh răng miệng, thân thể cho người bệnh mỗi ngày 2 lần, gội đầu 1 tuần 2 – 3 lần.
- Nhỏ thuốc mắt, thuốc mũi mỗi ngày 2 – 3 lần.
- Nếu bệnh nhân không thể nhắm mắt được, dùng kéo mi đậy kín bằng băng dính để chống khô.
- Nếu bệnh nhân thở bằng miệng thì đậy gạc tẩm nước.
- Nếu bệnh nhân phải nằm lâu ngày thì dùng đệm nước, trở mình cho người bệnh 3 giờ/lần.
Chăm sóc tuần hoàn
- Đảm bảo đường dây truyền có thể thông dịch tốt. Nếu đặt tĩnh mạch ngoại vi thì 3 ngày thay 1 lần và vệ sinh vùng chọc hàng ngày.
- Thay băng chân tĩnh mạch dưới đòn 1 ngày 1 lần.
Chăm sóc hô hấp
- Vệ sinh ống thở của người bệnh mỗi ngày, làm ẩm không khí thở oxy qua nước.
- Bệnh nhân có đờm thì hút và bơm rửa khí quản bằng dung dịch tiệt trùng. Nếu dùng lại dây hút thì cần có 2 lọ betadin, 1 lọ ngâm dây hút miệng, 1 lọ ngâm dây hút nội khí quản.
- Đảm bảo đường thở máy kín đáo và thường xuyên kiểm tra xem có nứt vỡ không.
- Luôn đổ nước bình làm ẩm theo đúng quy định y tế, thay dây máy thở và bầu lọc khuẩn mỗi ngày.
Nuôi dưỡng bệnh nhân
- Đảm bảo người bệnh đủ 1800 – 2000/Kcal mỗi ngày.
- Trước khi bơm ăn chú ý xem sonde có trong dạ dày hay không bằng cách dùng thiết bị hút dịch vị dư.
Chăm sóc bệnh nhân sau mổ sọ não là vô cùng quan trọng để đảm bảo người bệnh nhanh chóng hồi phục, sức khỏe cải thiện. Trong quá trình chăm sóc, nếu bệnh nhân có bất kỳ bất thường nào thì cần liên hệ ngay với bác sĩ để được tư vấn, tránh để cơ thể suy yếu và vết mổ bị nhiễm trùng hoặc bị loét nghiêm trọng.
