Cây An Xoa

Cây an xoa là cây gì?

• Cây còn có tên gọi khác như: tổ kén lông, tổ kén cái, dó lông…
• Loài cây này có tên khoa học: Helicteres hirsuta Lour; họ Trôm (Sterculiaceae)

Đặc điểm thực vật

Trong tự nhiên, cây thuốc có các đặc điểm nhận dạng đặc trưng. Dưới đây là mô tả cây an xoa:

• Cây cao từ 1- 3 mét, thân gỗ và thường mọc những nơi ẩm ướt và thành từng cụm, phủ đầy lông và sống trong nhiều năm.
• Mặt trên của lá thường có màu xanh đậm, mặt dưới có màu trắng, lá rộng to bằng bàn tay, có lông trắng cứng và hình xoan.
• Phần hoa cây nhỏ có màu tím, còn phần quả dài như sâu róm, có lông dài và nhỏ, dẹt. Khi còn non quả màu xanh, chín chuyển dần sang màu nâu đen.

Phân loại cây an xoa

Cây an xoa có mấy loại phát triển trong tự nhiên? Thực tế, có 2 loại: an xoa tím và an xoa trắng.

Cây an xoa tím:

• Hình dáng: Cây thân gỗ nhỏ. Lá thuôn gọn, phiến lá dày và mép có răng cưa, phía dưới mặt lá có gân nổi. Hoa mọc ở sát phiến lá, cả quả và lá đều có lông tơ. Quả dài, nhỏ hình như con con sâu và nếu chạm vào sẽ bị ngứa.
• Màu sắc: Hoa của nó có màu tím. Quả lúc còn non thì có màu xanh, lúc già thì có màu nâu và chứa nhiều hạt bên trong.
• Mùi vị: Sắc nước cây an xoa tím sẽ có mùi thơm thoang thoảng, dịu nhẹ, dễ uống và có vị ngọt nhẹ.

Cây an xoa trắng:

• Hình dạng: Cây cũng thuộc dạng thân gỗ nhưng to lớn hơn an xoa tím và cây có màu xanh. Quả và lá đều to hơn nhưng không có lông. Lá có phiến to và tròn hơn an xoa tím.
• Màu sắc: Hoa có màu trắng.
• Mùi vị: Không giống với an xoa tím, nước sắc an xoa trắng có mùi hắc, vị hơi chát, đắng nhẹ, không có vị ngọt như an xoa tím.

Cây an xoa mọc ở đâu?

Cây an xoa có nguồn gốc từ Campuchia, thường tập trung ở ven sông suối hay trong rừng sâu. Ở Việt Nam cây an xoa mọc ở hầu hết các tỉnh. Ví dụ như một số tỉnh sau:

Miền Nam cây có ở Bình Dương, Bình Phước, Lâm Đồng, Đồng Nai, Tây Ninh...

Miền Bắc: Sơn La, Lào Cai, Cao Bằng, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Hòa Bình...

Miền Trung cây có mặt ở: Hà Tĩnh, Nghệ An, Quảng Bình...

Bộ phận dùng làm thuốc, thu hái và sơ chế

Ngày xưa, người ta thường xem cây an xoa như một loại cây dại. Qua nhiều nghiên cứu và tiến bộ y học thì đã nhận ra giá trị và tầm quan trọng của nó.

Bộ phận dùng làm thuốc của cây: phần thân, cành phần lá.

Thu hái: Loại thảo dược này có thể được tiến hành thu hoạch quanh năm. Tuy nhiên, theo nghiên cứu vào khoảng tháng 5 đến tháng 11 dược liệu chứa nhiều dược tính nên đây cũng được chọn làm thời điểm thu hoạch lý tưởng nhất.

Sơ chế: Cây và lá được chặt và băm nhỏ, phơi khô.

Cách sao vàng hạ thổ dược liệu: Quá trình sao vàng hạ thổ với mục đích giúp đốt cháy lớp lông ở trên. Nhờ đó giúp hạn chế tình trạng ngứa rát ở cổ họng khi sử dụng. Từng bước được tiến hành theo trình tự như sau:

• Sau khi thu hoạch về, cây thuốc an xoa sẽ được rửa sạch loại bỏ đất cát rồi phơi khô.
• Đun chảo lên cho nóng rồi cho dược liệu vào sao trong khoảng 20-30 phút. Đảo liên tục cho đến khi vàng đều với lửa nhỏ.
• Sau khi được sao vàng, mang dược liệu đổ xuống nền sạch úp chảo lên trong 60 phút.
• Đợi đến khi nguội thì lấy dược liệu cho vào túi nilon rồi cất nơi khô thoáng để dùng dần.

Bảo quản: dược liệu cần được bảo quản nơi thoáng mát, khô ráo và tránh để nơi ẩm thấp làm thuốc bị mốc, mất chất.

Cây an xoa có tác dụng gì?

Từ lâu, nền y học cổ truyền hay y học hiện đại đều đã công nhận tác dụng mà dược liệu này mang đến cho sức khỏe con người.

Tác dụng cây an xoa theo đông y

Tính vị: dược liệu có vị gần giống vị trà, không đắng như các vị thuốc nam khác. Nó có mùi thơm nhẹ và dễ uống nên thường người ta uống thay trà hằng ngày.

Quy kinh: Vị thuốc quy kinh Can

Công dụng của cây an xoa là chủ trị các chứng bệnh về gan như xơ gan, viêm gan, men gan cao, giúp mát gan, tăng cường chức năng gan, giải độc gan. Ngoài ra, loài cây này còn giúp chữa bệnh mất ngủ, vàng da rất tốt.

Tác dụng của dược liệu theo y học hiện đại

Các nhà khoa học trên thế giới cũng như trong nước đã tiến hành một số công trình nghiên cứu và cho thấy trong cây an xoa chứa các hoạt chất như tiliroside, lupeol, stigmasterol và apigenin. Đây là những hoạt chất có khả năng gây độc cho tế bào ung thư gan.

Ngoài ra, dược liệu còn chứa flavonoid, alkaloid, một số enzyme và các nguyên tố vi lượng khác.

Với những thành phần hóa học này giúp cây an xoa chữa bệnh gì?

• Hỗ trợ điều trị các bệnh lý về gan: Dược liệu có khả năng gây độc tế bào ung thư gan. Từ đó giúp phục hồi tái tạo tế bào gan, hỗ trợ điều trị xơ gan cổ trướng, viêm gan B, viêm gan C, men gan cao, suy giảm chức năng gan hoặc làm mát gan.
• Tốt cho người thường xuyên uống nhiều rượu bia, hoặc thường xuyên ăn thức ăn nhiều dầu mỡ khiến gan nóng, giảm các dấu hiệu như mệt mỏi, mụn nhọt, tiểu tiện đỏ, da nhợt nhạt, sắc mặt vàng vì thế mà cũng cải thiện dần.
• Giúp dưỡng tâm, an thần, ngủ ngon: Dược liệu có tác dụng tạo giấc ngủ ngon, an thần nhẹ với những trường hợp mất ngủ lâu ngày, giấc ngủ chập chờn, ngủ hay mê sảng.
• Giúp cân nặng được kiểm soát: Nhờ quá trình cân bằng trao đổi chất cũng như tính nhuận tràng giúp cây tống bớt mỡ thừa, giảm mỡ bụng hiệu quả.
• Điều trị và phòng ngừa cao huyết áp: Sắc dược liệu uống thay trà sẽ giúp huyết áp được duy trì ổn định và tránh được nhiều biến chứng như tai biến mạch máu não, xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim…
• Hỗ trợ điều trị các bệnh về xương khớp: Dược liệu có tác dụng chống viêm, giảm sưng khi bị viêm khớp, uống nước sắc từ cây thuốc giúp đi lại dễ dàng hơn, đỡ đau nhức mỏi các khớp. Không những thế, các triệu chứng không bị tái phát khi trở trời.
• Điều trị viêm đại tràng: Phục hồi các niêm mạc ở đại tràng bị tổn thương, giúp bảo vệ thành đại tràng, ngăn sự phát triển tế bào viêm nhờ dược chất flavonoid có trong cây.

Đối tượng sử dụng dược liệu an xoa

Dược liệu chỉ mang lại hiệu quả cao khi sử dụng đúng đối tượng như:

• Người bị các bệnh về gan như nóng gan gây mụn nhọt, men gan cao, viêm gan A, viêm gan B, viêm gan C, ung thư gan, xơ gan...
• Người uống nhiều rượu bia hay những người hay ăn thức ăn nhiều dầu mỡ.
• Người đau lưng nhức khớp, hay mệt mỏi.
• Người thừa cân béo phì, phụ nữ đang muốn giảm cân để có một thân hình lý tưởng.
• Người bị mất ngủ lâu ngày, giấc ngủ chập chờn, ngủ hay mê sảng.
• Người bị bệnh viêm đại tràng cũng nên dùng dược liệu này.

Các bài thuốc từ dược liệu an xoa

Có rất nhiều bài thuốc mà trong đó vị thuốc chính là cây an xoa, giúp hỗ trợ điều trị rất nhiều bệnh.

Bài thuốc hỗ trợ điều trị ung thư gan

Cách 1: Sắc dược liệu an xoa

• Nguyên liệu: 100g cây an xoa khô, 1000ml nước
• Cách làm: Cho dược liệu vào nồi, đổ nước và đun đến khi còn khoảng 800ml thì tắt bếp. Chia phần thuốc uống thành 3-4 lần, uống sau ăn 30 phút.

Cách 2: Kết hợp dược liệu an xoa với cây xạ đen

• Nguyên liệu: 50g an xoa, 50g xạ đen, 1000ml nước
• Cách làm: Sao vàng an xoa. Cho tất cả nguyên liệu vào nồi đun đến khi còn khoảng 800ml. Chia phần thuốc uống thành 3-4 lần, uống sau ăn 30 phút.

Cách 3: Kết hợp dược liệu an xoa với cà gai leo

• Nguyên liệu: 30g an xoa, 30g cà gai leo, 1000ml nước
• Cách làm: Sao vàng hạ thổ các dược liệu. Đổ nước vào đun nhỏ lửa đến khi còn 800ml. Chia phần thuốc uống thành 3-4 lần, uống sau ăn 30 phút.

Ngoài ra, bài thuốc kết hợp giữa cây an xoa với nấm lim xanh hoặc vị thuốc Xáo tam phân và tam thất bắc cũng mang đến hiệu quả cao trong điều trị ung thư gan.

Thời gian đầu sử dụng, có thể người bệnh sẽ gặp các triệu chứng như khó chịu, cồn cào, tiêu chảy...Nhưng nếu tình trạng này nhẹ, bạn không cần quá lo lắng vì đây là hiện tượng bài tiết độc tố ra ngoài. Cứ kiên trì sử dụng giúp ngăn chặn được sự phát triển khối u và bảo vệ gan rất tốt.

Bài thuốc từ cây an xoa chữa xơ gan

• Nguyên liệu: 50g thân và lá cây an xoa đem sao vàng hạ thổ, 20g bán chi liên, 30g cà gai leo, 1500ml nước.
• Cách làm: Rửa sạch các vị thuốc rồi cho 1500ml nước vào. Đun nhỏ lửa với thời gian từ 15-20 phút. Sau đó, chia thuốc ra uống thành 2 lần trong ngày sau mỗi bữa ăn.

Bài thuốc điều trị viêm gan A,B,C từ an xoa

• Nguyên liệu: 30g cây xạ đen, 30g cây cà gai leo, 15g cây an xoa đã sao vàng hạ thổ và 10g rễ cây mật nhân, 1000ml nước.
• Cách làm: Cho các nguyên liệu vào đun nhỏ lửa đến khi còn 500ml thì tắt bếp. Chia thuốc ra uống thành 2-3 lần trong ngày sau mỗi bữa ăn.

Bài thuốc điều trị viêm đại tràng từ an xoa

• Nguyên liệu: 100g cây an xoa đã được sao vàng hạ thổ, 1000ml nước.
• Cách làm: Cho dược liệu vào sắc với 1000ml nước, đun lửa nhỏ. Đến khi cạn còn khoảng 500ml nước, bạn  tắt bếp. Uống thuốc 2-3 lần trong ngày, không để sang ngày hôm sau.

Những điều cần lưu ý khi sử dụng cây an xoa

Cây an xoa có tác dụng phụ không là điều mà nhiều người thắc mắc. Thực tế, các nghiên cứu chứng minh là dược liệu lành tính và không mang lại tác dụng phụ nếu sử dụng đúng cách.

• Một số trường hợp uống vào có hiện tượng bị tiêu chảy, lâng lâng khó chịu hay bụng cồn cào, phân đi có mùi tanh. Đây là hiện tượng thải độc, thanh lọc các độc tố ra ngoài cơ thể. Bởi vậy, nếu chỉ diễn ra trong vài ba ngày với triệu chứng nhẹ thì không cần quá lo lắng. Triệu chứng sẽ giảm dần khi cơ thể thích nghi được với vị thuốc.
• Thời gian đầu mới uống, chỉ uống với một lượng nhỏ khoảng 100g trong 4-5 ngày để theo dõi đáp ứng của cơ thể như thế nào. Sau đó mới tăng lượng uống lên dần.

• Không ít người hỏi cây an xoa ngâm rượu được không? Đây là dược liệu được dùng chủ yếu để điều trị bệnh gan. Trong khi đó, rượu là một trong những nguyên nhân gây nên căn bệnh này. Bởi vậy, các chuyên gia khuyên không nên sử dụng vị thuốc ở dạng ngâm rượu vì có thể gây ra tác dụng ngược.
• Liệu cây an xoa uống nhiều có tốt không? Dù là vị thuốc lành tính nhưng chỉ nên dùng trong một thời gian nhất định, không nên lạm dụng.
• Khi dùng loại dược liệu này thì cần sao vàng hạ thổ và nhặt bỏ hết quả, nếu không sẽ dễ gây ngứa rát cổ họng, khó chịu bởi lông còn sót lại.
• Những người nên thận trọng khi sử dụng cây an xoa: Phụ nữ có thai và đang cho con bú và trẻ em dưới 36 tháng không nên dùng, người dị ứng với thành phần của dược liệu.

• Không nên sử dụng dược liệu chung với thuốc tây vì có thể làm giảm tác dụng của thuốc.