Viêm xoang là bệnh thường gặp ở nước ta do khí hậu nóng ẩm thuận lợi cho vi khuẩn sinh sôi và phát triển. Tuy nhiên, đa phần người bệnh vẫn cho rằng viêm xoang chỉ gây khó chịu, ảnh hưởng nhỏ đến sinh hoạt mà chưa quan tâm đến các tác hại, các biến chứng của viêm xoang nếu để lâu ngày có thể gây nguy hiểm đến tính mạng.
Cảnh báo các biến chứng của viêm xoang thường gặp nhất
Viêm xoang đặc biệt là viêm xoang mãn tính sẽ không nguy hiểm nếu như được phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Tuy nhiên trên thực tế, đa số người mắc viêm xoang thường rất chủ quan.
Bởi biểu hiện hắt hơi, sổ mũi, tắc nghẹt mũi hay đau váng đầu nên người bệnh không mấy quan tâm mà tự ý mua thuốc về uống. Đây thường là các biểu hiện của các bệnh vặt, cảm mạo bình thường nên người bệnh dễ bị nhầm lẫn. Trường hợp chủ quan này, viêm xoang lại trở thành bệnh nguy hiểm và có thể gây ra những biến chứng khôn lường.
Theo mức độ nặng nhẹ hoặc thời gian ủ bệnh dài ngắn thường gặp, các biến chứng của viêm xoang được phân thành 3 nhóm chính, đó là:
- Biến chứng đường thở
- Biến chứng ở mắt
- Biến chứng nội sọ hay biến chứng ở não
Biến chứng đường thở
Đây là loại biến chứng thường gặp nhất ở những người bị viêm xoang. Có những biến chứng dễ biết như ho kéo dài, ngạt tắc mũi, đau rát cổ họng do khạc nhổ dịch đờm, chảy mủ mũi,… Nhưng nhiều biến chứng ít được người bệnh biết đến do nghĩ là không phải biểu hiện của bệnh viêm xoang gây sốt.
Trong biến chứng đường thở của bệnh viêm xoang chia thành 4 loại là viêm họng, viêm thanh quản, viêm tai giữa và viêm đường hô hấp dưới.
Viêm họng
Các biểu hiện của biến chứng đường thở do bệnh viêm xoang gây ra cho cơ thể thường dẫn đến bệnh viêm họng. Đối với cả viêm xoang cấp và viêm xoang mãn tính, viêm họng gần như bệnh đi kèm vì:
- Hiện tượng ngạt, tắc mũi, nhất là đối với viêm xoang cấp, nghẹt cả hai bên mũi thường xuyên xảy ra. Nguyên nhân xảy ra là do xuất hiện polyp cản trở đường thở kéo dài làm người bệnh phải thở bằng mồm để lấy oxy cho cơ thể. Không khí đi vào qua miệng không qua mũi nên không được làm ẩm và làm sạch sẽ ảnh hưởng tới họng. Đây cũng là con đường trực tiếp cho vi khuẩn xâm nhập.
- Mặt khác do chảy mũi mủ hoặc dịch nhầy chảy trực tiếp xuống họng (trong viêm xoang sau, đa viêm xoang), hoặc do không xì được dịch mũi (ở trẻ nhỏ) hay không tiện xì mũi (ở người lớn đang làm việc) mà thường khịt mũi, hít dịch mũi xuống họng dễ đưa tới viêm họng. Bởi trong dịch đờm, mũi mủ có chứa rất nhiều vi khuẩn gây hại khi tích tụ ở cuống họng sẽ tấn công các tế bào.
Với biến chứng đường thở của viêm xoang là viêm họng, tùy tình trạng của từng bệnh nhân mà có thể gặp nhiều thể viêm họng khác nhau :
- Viêm họng cấp: Biểu hiện của dạng viêm họng này là đau, rát họng rõ rệt thường gặp trong viêm xoang cấp hay viêm xoang đợt cấp. Đặc biệt với người có mủ từ mũi xoang chảy xuống họng rồi đọng và bám lại ở ổ xoang VA (nằm giữa mũi và họng) gây viêm VA cấp. Với người có mủ bám ở họng dễ đưa tới viêm amidan cấp.
- Viêm họng mãn tính: Viêm xoang cấp luôn có thẻ chuyển biến thành viêm họng mãn tính với các triệu chứng ngứa, rát họng, họng luôn có đờm, mủ, có mùi khó chịu. Nguyên nhân là do dịch từ xoang chảy xuống liên tục kích thích niêm mạc họng làm các hạt lympho ở thành sau họng làm việc quá sức gây phồng to, đỏ, số lượng tăng đột biến nhiều lên gây ra viêm họng hạt.
Lưu ý: Trong trường hợp này, người bệnh cần lưu ý nếu không giải quyết viêm xoang triệt để trước thì sẽ không khỏi bệnh được.
Nếu người bệnh có thực hiện đốt hạt bằng bất cứ phương pháp gì như đốt điện nóng, đốt lạnh với nitơ lỏng hay đốt hạt bằng laze đều gây hại. Vì sau khi đốt vài ngày, mủ trong xoang vẫn chảy xuống họng làm nhiễm trùng họng, dễ đưa tới viêm tấy mủ họng.
- Loạn cảm họng: Viêm xoang, đặc biệt viêm xoang sau là một trong những nguyên nhân thường gây loạn cảm họng. Biểu hiện của chúng là cảm giác khó chịu ở họng như đau nhói từng lúc, cảm giác vướng mắc ở cổ họng tương tự như bị hóc xương. Mà khi khám họng, kết quả thường không thấy tổn thương gì nên được gọi chung là loạn cảm họng.
Viêm thanh quản
Ngoài các thể viêm họng, biến chứng của viêm xoang về đường thở còn có một số các bệnh liên quan đến thanh quản như:
- Viêm thanh quản: Ở những người bị viêm da xoang, nhất là viêm xoang mãn tính dễ đưa tới viêm thanh quản với các triệu chứng chủ yếu như ho kèm khàn tiếng.
- Viêm thanh quản cấp: Có thể gặp trong các đợt tái phát viêm xoang hay trong viêm xoang cấp nhất ở trẻ em. Nguyên nhân là do trẻ nhỏ không biết nhổ đờm, thường khịt mũi, dịch trên xoang chảy xuống hoặc do trẻ thường nằm nhất là khi viêm xoang gây mệt mỏi.
Với trẻ từ 5 tuổi trở lên, phụ huynh cần biết đến thể nặng viêm thanh quản dưới thanh môn. Biểu hiện là chỉ có sốt, ho, tiếng khóc, nói không bị khàn hoặc chỉ khàn nhẹ nhưng lại hay khó thở.
Diễn biến bệnh nhanh, dễ gây viêm phổi và có thể nguy hại tới tính mạng trẻ nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Trẻ bị thể nặng viêm thanh quản dưới thanh môn cần được nằm điều trị cấp cứu tại bệnh viện.
- Viêm thanh quản mãn tính: Triệu chứng là tiếng nói khàn, giọng không trong, không vang, hay bị mệt, mất tiếng, ho, có đờm vướng. Khi gặp phải các biến chứng của viêm xoang như này việc điều trị trở lại bình thường là có thể. Tuy nhiên, người bệnh dễ bị tái phát khi mệt mỏi, thay đổi thời tiết.
- U lành thanh quản: Với những người phải nói thường xuyên như giáo viên, MC, phát thanh viên, ca sĩ, diễn viên thường xuyên phải nói nhiều, nói to khi bị viêm xoang rất dễ gây biến chứng hạt xơ dây thanh, u nang dây thanh quản. Tuy là u lành tính nhưng nếu để kéo dài sẽ dẫn tới khàn, mất tiếng, không tiếp tục hành nghề được.
Viêm đường hô hấp dưới
Đây cũng là dạng biến chứng viêm xoang mũi phổ biến ở người bệnh, biểu hiện được chia thành các cấp:
- Viêm khí phế quản với triệu chứng ho, khó thở: Ở trẻ nhỏ tình trạng khó thở rõ hơn, có tiếng khò khè, thở rít với các cơn co thắt về đêm và xảy ra thường xuyên hàng tuần. Nếu không điều trị hết hẳn bệnh hay không phát hiện kịp thời, tình trạng viêm xoang sẽ khó có thể cải thiện được.
- Viêm phế quản mãn tính: Là biến chứng thường gặp của viêm xoang ở người lớn nhất là người cao tuổi. Dấu hiệu bệnh là ho dai dẳng, ho nhiều về đêm, ho có nhiều đờm. Viêm xoang kèm viêm phế quản mãn tính được gọi là hội chứng Mounier Kuhn. Đặc biệt nếu có polyp mũi xoang gây tổn thương chức năng của toàn bộ niêm mạc thì rất khó hồi phục và phải phẫu thuật.
- Viêm xoang mãn tính ở người có cơ địa dị ứng, hen suyễn: Cơ địa xấu này làm tăng tình trạng nặng của bệnh nhất là khi các cơn hen, dị ứng tái phát. Nó gây khó thở nặng, cơn kéo dài, khó cắt được cơn khi bệnh tái phát nên rất khó trong điều trị.
Viêm tai giữa
Một trong các biến chứng của viêm xoang về đường thở là viêm tai giữa do các khoang mũi miệng thông với nhau. Tình trạng viêm xoang kèm viêm mũi dễ xảy ra nhất ở đối tượng trẻ nhỏ.
Do ở trẻ nhỏ ống vòi tai ngắn, rộng lại nằm ngang hơn nên vi khuẩn gây bệnh dễ xâm nhập và tấn công các cơ quan hơn. Nên khi bị viêm xoang trẻ thường bị viêm niêm mạc tai giữa.
Hai thể viêm tai giữa mà người mắc viêm xoang cần lưu ý:
- Viêm tai giữa cấp mủ: Thường xuất hiện kèm các dấu hiệu sốt, đau tức ở trong tai. Ở trẻ nhỏ thường xuất hiện tình trạng rối loạn tiêu hóa như ỉa chảy, nôn trớ. Nếu không phát hiện bệnh kịp thời mủ ứ tích trong hòm tai sẽ làm màng tai bị thủng, rách, viêm xương chũm cấp với các tai biến nguy hiểm.
- Với viêm tai giữa ứ dịch: Nổi bật là các triệu chứng như ù tai, tức hoặc nhói trong tai, ít khi có sốt. Bệnh không gây chảy mủ tai nên ở trẻ nhỏ, với người lớn thì cũng chỉ xuất hiện trong một vài ngày, từng lúc rồi qua đi nên thường khó phát hiện. Bởi vậy nếu không phát hiện kịp thời có thể dẫn tới nghe kém ngày càng tăng, thậm chí là điếc tai.
Biến chứng mắt
Hốc mắt được bao bọc bởi hệ thống các xoang cơ mặt. Đáy của xoang trán là trần ổ mắt, thành trên của xoang hàm thuộc bờ dưới ổ mắt, khối bên xoang sàng ở giáp mắt.
Do những liên quan chặt chẽ đó nên những viêm nhiễm từ ổ xoang mũi có thể gây hại đến mắt. Các biến chứng của viêm xoang về mắt thường xuất hiện đột ngột và rút lui nhanh chóng.
Nếu dùng kháng sinh điều trị, các hiện tượng này sẽ hết nhưng vết tích của bệnh xoang vẫn phát triển. Các biến chứng phổ biến ở mắt do viêm xoang gây ra:
- Áp xe mí mắt: Là một trong các biến chứng của viêm xoang mãn tính nặng về mắt. Áp xe mí có thể bị ở mí trên hay mí dưới với mí mắt sưng to, nóng đỏ và đau. Rãnh giữa mí và gờ ổ mắt bị đầy, màng tiếp hợp bị đỏ và gờ.
- Viêm túi lệ: Xương lệ rất mỏng lại có những lỗ thông với xoang nên rất dễ bị viêm. Biểu hiện là da vùng góc trong ổ mắt sưng đỏ lan ra mí mắt và màng tiếp hợp. Ngoài ra, người bệnh có thể sốt và đau nhức nhiều, dễ vỡ túi mủ sau 3-4 ngày.
- Viêm tấy ổ mắt: là hiện tượng đau nhói trong ổ mắt, đau xuyên lên đầu. Mắt sưng húp, lồi, khó hoặc không di động được và sưng lan lên thái dương.
- Viêm dây thần kinh thị giác: Thị lực của bệnh nhân giảm sút đột ngột, có thể tự phục hồi hoặc có di chứng về sức nhìn. Ở biến chứng này, biểu hiện bệnh xoang rất mờ nhạt: không ngạt mũi, sổ mũi, ít khi nhức đầu.
Để tránh những biến chứng mắt đáng tiếc có thể xảy ra, người bệnh cần đi khám ngay khi bắt đầu có các triệu chứng của viêm xoang và cần điều trị đúng lộ trình.
Biến chứng sọ não
Đây là các biến chứng của viêm xoang gây nguy hiểm đến tính mạng. Hiện nay, biến chứng sọ não do viêm xoang ở nước ta khá hiếm. Tuy nhiên, hậu quả của nó rất tồi tệ nên người bị viêm xoang không được chủ quan.
Các biến chứng sọ não thường được biết đến đó là:
- Viêm màng não do viêm xoang: Thường do viêm xoang sàng, xoang trán hoặc sau chấn thương xoang. Các triệu chứng bệnh rõ rệt như sốt cao, nhức đầu dữ dội, nôn nhiều hoặc mê sảng. Viêm màng não do viêm xoang dễ bị tái phát nên sau khi điều trị viêm màng não ổn định cần phẫu thuật xoang để loại trừ tận gốc, bịt lấp lỗ rò dịch mủ, rách màng não.
- Viêm tĩnh mạch xoang hang: Đây là tĩnh mạch lớn nằm ép ở hai bên phía trước não để tiếp nhận máu từ các tĩnh mạch mũi xoang nên dễ bị viêm. Khi bị viêm, nó có các dấu hiệu khá rõ rệt như sốt cao 40 độ C, thường kèm rét run. thể trạng nhiễm trùng rõ như li bì, mạch nhanh, phù nề mắt, mắt bị lồi to, ấn đau, mí mắt bầm tím, nổi mạch rõ, không đưa mắt qua đưa lại được hay mờ mắt,..
Các biến chứng của viêm xoang viêm tĩnh mặt hang không chỉ tác động trầm trọng đến mắt và não mà còn đưa tới tình trạng nhiễm trùng máu nên phải được theo dõi cẩn thận.
Người bệnh khi mắt phải biến chứng này cần được đưa đi cấp cứu và điều trị tại các cơ sở mắt hay Tai Mũi Họng có điều kiện y tế cao để theo dõi sát sao hơn.
- Áp xe não do viêm xoang: Khi bị viêm xoang có thể đưa tới áp xe não với nhiều ổ mủ trong não bởi các xoang trán, xoang sàng có liên quan chặt chẽ với ổ não trước. Do vị trí ổ mủ thường ở hố não trước nên áp xe não do xoang sẽ khó phát hiện hơn áp xe não do tai. Áp xe não vùng hố não trước thường không gây liệt tay, chân hay nửa người, cũng không gây câm, điếc.
Tuy nhiên, áp xe não vùng trước này gây các biến đổi về tâm thần, tri giác như lú lẫn, nói sảng, mộng du hoặc nghe những tiếng không có thật, gây ảo giác,… Do đó, người bệnh cần phải lưu tâm mới phát hiện được.
Khi có triệu chứng nghi ngờ cần chụp ct cắt lớp sọ não để phát hiện ổ áp xe. Nếu xuất hiện ổ áp xe não cần phẫu thuật lấy bỏ hay dẫn lưu ổ mủ để tránh hậu quả đáng tiếc có thể xảy ra.
Cách phòng ngừa biến chứng bệnh viêm xoang
Viêm xoang là bệnh không quá nguy hiểm tuy nhiên nếu mắc phải sẽ rất khó chữa triệt để hoặc nếu để lâu dài sẽ có các biến chứng của viêm xoang gây nguy hiểm đến tính mạng. Để phòng ngừa bệnh viêm xoang hiệu quả, mọi người cần lưu ý một số điểm sau:
- Vệ sinh đường hô hấp sạch sẽ, thường xuyên
Đường thở là con đường mà vi khuẩn có thể xâm nhập trực tiếp vào cơ thể. Chính vì vậy, khi về sinh đường thở không sạch sẽ sẽ tạo điều kiện cho các vi khuẩn có hại sống ký sinh và phát triển.
Vì vậy, để phòng ngừa viêm xoang và các biến chứng của viêm xoang cần vệ sinh răng, miệng thật tốt như đánh răng trước và sau khi ngủ dậy, súc miệng, họng với nước muối sinh lý hàng ngày.
Nếu bị viêm họng, viêm amidan thì cần điều trị dứt điểm, không để bệnh trở thành mãn tính vì dễ gây viêm xoang. Khi thời tiết chuyển mùa hoặc vào mùa lạnh mọi người cần giữ ấm cổ, không nên tắm nước lạnh.
Tránh tiếp xúc với môi trường khói bụi, ô nhiễm, ra đường nên đeo khẩu trang để tránh bụi bẩn. Không nên hút thuốc lá, thuốc lào, đặc biệt là những người đang bị các bệnh về đường hô hấp.
- Tránh hít luồng không khí lạnh, khô
Để phòng ngừa viêm xoang, không nên để mũi đối diện trực tiếp với luồng gió của điều hòa hoặc máy quạt khi nằm ngủ, hay khi ngồi làm việc. Điều hòa, máy lạnh nên để nhiệt độ ở khoảng 26 – 28 độ C là phù hợp.
Những trường hợp thay đổi đột ngột nhiệt độ từ quá lạnh sang quá nóng hoặc ngược lại đều có thể làm tổn thương niêm mạc ổ xoang mũi.
Cần giữ ấm cơ thể khi đi ngoài trời lạnh, trời mưa, nhất là với những người phải làm việc quá khuya hoặc dậy quá sớm đi làm. Bởi đây là những thời điểm nhiệt độ thấp nhất trong ngày nên dễ bị cảm và chuyển thành viêm xoang mũi và dễ gây các biến chứng của viêm xoang.
- Không để nước tràn vào tai, mũi
Khi đi tắm hoặc đi bơi, nếu bị nước tràn vào tai hoặc mũi mọi người cần biết cách để cho nước ra ngoài.
Ví dụ, khi nước tràn vào tai thì có thể nghiêng đầu và bật nhảy để nước ra ngoài sau đó lấy tăm bông ngoáy khô. Nếu nước tràn vào mũi, mọi người không được xì cả hai mũi liền lập tự, bởi làm như vậy nước càng dễ chảy ngược vào trong. Hãy lấy 1 tay bịt một bên mũi lại và xì lần lượt từng bên một, nước sẽ bị đẩy ra ngoài mà không gây tổn thương cho tai, mũi.
Hiện nay một số bể bơi ở nước ta có chất lượng vệ sinh khá kém nên khi chúng ta đi tắm phải cẩn thận tránh để nước chảy vào xoang gây viêm xoang.
Viêm xoang là bệnh rất phổ biến với các biến chứng rất khó lường trước được. Bởi vậy khi bị viêm xoang người bệnh cần phải thật cảnh giác, nếu phát hiện các triệu chứng thì cần nhanh chóng đi khám và điều trị để tránh các biến chứng của viêm xoang tốt nhất. Chúc mọi người nhanh chóng khỏi bệnh viêm xoang.
