Bệnh Co Thắt Tâm Vị

Bệnh co thắt tâm vị là gì?

Co thắt tâm vị (tên khoa học là Achalasia) là bệnh do cơ thắt dưới của thực quản không còn khả năng tự mở ra khi có phản xạ nuốt. Vì vậy, thức ăn và nước bọt được bài tiết trong quá trình ăn sẽ khó xuống được dạ dày.

Bên cạnh đó, các nhu động của cơ trơn thực quản cũng bị mất, gây hiện tượng tắc nghẽn ở thực quản, co thắt tâm vị, nuốt nghẹn. Bệnh có thể xuất hiện ở cả nam và nữ trong độ tuổi từ 20-60. Tuy nhiên, tỷ lệ mắc phải căn bệnh này khá thấp, chỉ khoảng 1/100.000 dân mỗi năm tại Mỹ.

Triệu chứng của bệnh

Bệnh co thắt tâm vị thường xuất hiện những triệu chứng điển hình như sau:

• Khó nuốt: Người bệnh thấy khó nuốt kể cả ăn thức ăn đặc hay lỏng, luôn có cảm giác như thức ăn bị mắc kẹt lại trong thực quản.
• Buồn nôn hoặc nôn: Đây là triệu chứng thường gặp ở những đã người ăn xong nhiều giờ nhưng thức ăn chưa tiêu hóa được. Nôn vào ban đêm có biểu hiện như ho lúc ngủ, khi tỉnh dậy phát hiện có thức ăn trên gối hoặc trên áo. Nôn khi ngủ rất dễ gây ra tình trạng viêm phổi do bị sặc thức ăn.
• Đau hoặc tức ngực: Bệnh thường xảy ra ở người trẻ, cơn đau như co cứng lan ra sau lưng và dưới hàm, có thể kéo dài hàng giờ. Tình trạng này thường xảy ra lúc nửa đêm và sẽ giảm rõ rệt khi uống nước hoặc các loại đồ uống khác.
• Các triệu chứng khác: Ợ nóng, trào ngược dạ dày, sụt cân,...

Người bệnh cũng có thể xuất hiện những triệu chứng khác không được đề cập ở đây. Nếu thấy có bất kỳ dấu hiệu nào bất thường về sức khỏe, người bệnh cần đến gặp bác sĩ ngay để được tư vấn.

• Ợ Chua Buồn Nôn
• Ợ Chua

Nguyên nhân gây bệnh

Đến nay, các nhà khoa học vẫn chưa rõ nguyên nhân chính xác gây ra căn bệnh co thắt tâm vị là gì. Có lẽ cũng chính vì vậy, bệnh còn có một tên gọi khác đó là giãn thực quản không căn nguyên.

Co thắt tâm vị có thể xảy ra do nhiều lý do khác nhau, cụ thể như:

• Do yếu tố di truyền từ cha mẹ, ông bà.
• Là kết quả của quá trình tự miễn, xảy ra khi hệ miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm các tế bào khỏe mạnh.
• Do các dây thần kinh trong thực quản bị thoái hóa.
• Do bị các bệnh nhiễm trùng cấp và mãn tính, các bệnh về nội tiết.
• Do chế độ ăn uống không khoa học như: Ăn nhiều thực phẩm chứa glucid, hàm lượng protid thấp, thiếu hụt vitamin B, lạm dụng đồ uống, sử dụng thuốc lá, thói quen ăn đồ ăn quá nóng hoặc quá lạnh

Biến chứng bệnh co thắt tâm vị

Bệnh co thắt tâm vị khi diễn biến nghiêm trọng có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm như:

• Viêm loét thực quản: Khi thức ăn bị tắc nghẽn ở thực quản lâu ngày không được tiêu hóa sẽ lên men, tạo điều kiện để vi khuẩn phát triển và làm tổn thương các tế bào thực quản, hình thành các ổ viêm loét và nhiễm trùng.
• Suy dinh dưỡng: Người bị co thắt tâm vị thường xuyên bị nôn, thức ăn vào cơ thể chữa kịp tiêu hóa đã bị nôn ra ngoài, khiến người bệnh mệt mỏi. Tình trạng kéo dài sẽ khiến cơ thể bị thiếu chất, suy dinh dưỡng và sút cân.
• Nguy cơ bị tắc khi quản cấp: Thức ăn bị trào ngược có thể làm tắc nghẽn khí quản, gây ngạt thở hoặc thậm chí là đột tử.
• Phát triển thành ung thư: Người bị co thắt tâm vị có nguy cơ mắc bệnh ung thư thực quản cao hơn những người bình thường khác.

Chẩn đoán bệnh co thắt tâm vị chuẩn xác

Bệnh co thắt tâm vị được chẩn đoán bằng các phương pháp như sau:

Chẩn đoán xác định

Lâm sàng

• Khó nuốt: tất cả các bệnh nhân đều có biểu hiện nuốt khó lúc đầu chỉ với thức ăn đặc sau xuất hiện cả với thức ăn lỏng. Người bệnh có cảm giác thức ăn bị ứ hoặc dính lại vùng sau xương ức.
• Nôn: Hiện tượng này có thể xuất hiện ngay sau ăn, sau thời gian bị bệnh lâu làm thực quản giãn nôn thường xuất hiện muộn sau khi ăn.
• Trào ngược: Có đến 85% số bệnh nhân bị co thắt tâm vị dạ dày gặp phải hiện tượng trào ngược dạ dày thực quản. Giai đoạn đầu thường chưa có biểu hiện rõ ràng, có thể xuất hiện ngay sau khi ăn hoặc nhiều giờ sau khi ăn. Trường hợp bệnh nặng làm thực quản giãn to có thể dẫn tới trào ngược thức ăn vào ban đêm. Người bệnh dễ bị ho, chướng bụng, đầy bụng, có bệnh nhân phải dậy để nôn hết thì mới hết ho và ngủ lại được.
• Đau ngực: Người bệnh xuất hiện các triệu chứng đau phía sau xương ức, cơn đau nặng hơn khi nuốt.
• Gầy sút cân: Người bệnh khó nuốt dẫn đến chán ăn và sút cân nghiêm trọng.

Cận lâm sàng

• Chụp X-quang thực quản: Sử dụng thuốc cản quang là phương pháp có giá trị chẩn đoán. Thực quản giãn có nhiều thức ăn và dịch, mất nhu động, vùng tâm vị hẹp nhỏ lại giống hình mỏ chim. Ở một số bệnh nhân có thể thấy hình ảnh mức nước, mức hơi.
• Nội soi thực quản – dạ dày: Phương pháp này giúp loại trừ ung thư thực quản, dạ dày và tổn thương hẹp thực quản. Giai đoạn này các bác sĩ khi nội soi sẽ thấy cảm giác chặt tay khi qua vùng cơ thắt dưới. Trên nội soi thấy thực quản giãn to, bên trong vẫn còn thức ăn chưa tiêu hóa, đôi khi có rất nhiều nốt hoặc đốm trắng do nấm Candida phát triển, mất nhu động, vùng tâm vị co thắt chặt.
• Đo áp lực cơ thắt dưới của thực quản thấy tăng

Chẩn đoán phân biệt

Bệnh co thắt tâm vị có triệu chứng nuốt khó. Tuy nhiên cần phân biệt bệnh co thắt tâm vị với những căn bệnh khác như:

• Ung thư thực quản: Triệu chứng nuốt khó tăng rất nhanh trong thời gian ngắn. Bệnh được chẩn đoán chính xác thông qua phương pháp nội soi.
• Ung thư vùng tâm vị: Triệu chứng nuốt khó tăng dần trong một thời gian ngắn. Khi nội soi thực quản thường không giãn, thấy tổn thương sùi loét hoặc thâm nhiễm cứng tại tâm vị.
• Rối loạn co bóp thực quản: Triệu chứng nuốt khó xuất hiện không thường xuyên, chụp X-quang phát hiện thực quản tăng co bóp và thuốc lưu thông tốt. Khi nội soi không phát hiện ra tình trạng ứ đọng tại thực quản.
• Khó nuốt cho hẹp thực quản hoặc các tổn thương tại trung thất gây chèn ép thực quản.
• Thoát vị bên.

Đối tượng dễ bị co thắt tâm vị

Dưới đây là những đối tượng dễ bị mắc bệnh co thắt tâm vị:

• Bệnh co thắt tâm vị có tỷ lệ mắc bệnh ở nữ cao hơn nam.
• Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng những người trong độ tuổi trung niên vẫn có nguy cơ mắc bệnh cao nhất.
• Bệnh cũng thường gặp ở những người hay căng thẳng, stress, lo âu.
• Những người có thói quen ăn nhanh, không nhai kỹ cũng sẽ có nguy cơ bị co thắt tâm vị cao hơn so với những người khác.
• Nghiện rượu, thuốc lá, tiếp xúc với nhiều chất hoá học.
• Người bị rối loạn nội tiết, viêm dính quanh thực quản, loét tâm vị.
• Người trong gia đình có cha mẹ bị co thắt tâm vị.

Các biện pháp phòng ngừa

Để kiểm soát được căn bệnh này, người bệnh cần áp dụng những biện pháp phòng ngừa sau:

• Nên ăn các loại thức ăn mềm, dạng lỏng dễ nuốt như canh, cháo, súp, sinh tố,...
• Ăn chậm, nhai kỹ, nuốt từ từ để tránh gây áp lực cho dạ dày.
• Uống từ 2.5 - 3 lít nước mỗi ngày.
• Không sử dụng đồ ăn quá nóng hoặc quá lạnh.
• Bổ sung thêm protid và các thức ăn chứa nhiều vitamin nhóm B như thịt, ngũ cốc, rau xanh, hoa quả chín.
• Hạn chế sử dụng các thực phẩm chứa gluxit.
• Điều trị triệt để các bệnh nhiễm khuẩn như: Lao phổi, giang mai, áp xe amidan, mụn nhọt,...
• Không sử dụng rượu bia, thuốc lá, thuốc lào và các chất kích thích khác.
• Cần vệ sinh răng miệng và cổ họng sạch sẽ hàng ngày bằng cách đánh răng ngày 2 lần và súc miệng bằng nước muối sinh lý.

Điều trị bệnh co thắt tâm vị

Trước đây, phẫu thuật là phương pháp điều trị duy nhất đối với bệnh co thắt tâm vị. Hiện nay các bác sĩ có thể dùng thuốc, dùng bóng hơi để nong hoặc tiêm độc tố butalinum vào cơ thắt dưới.

Dưới đây là các phương pháp giúp khắc phục bệnh co thắt tâm vị được các bác sĩ áp dụng:

Chế độ điều trị bằng thuốc

Người bệnh sẽ được các bác sĩ cho sử dụng các loại thuốc sau:

• Đối với trường hợp nhẹ có thể dùng thuốc isosorbid nitrat 5-10mg, ngậm dưới lưỡi trước khi ăn
• Thuốc nifedipin giúp làm giãn cơ thắt dưới giúp làm giảm triệu chứng khó nuốt. Tuy nhiên, thuốc chỉ có tác dụng ở giai đoạn đầu, sau đó sẽ không có tác dụng điều trị nữa.
• Thuốc atropin, nitrit amyl… để điều trị triệu chứng và mở cơ tâm vị.
• Thuốc làm dịu thần kinh để điều hoà các rối loạn giao cảm
• Thuốc giảm xuất tiết niêm mạc thực quản và các loại thuốc chống viêm.

Tiêm botulinum toxin điều trị co thắt tâm vị

Botulinum (hay còn được gọi tắt là botox) là một loại độc tố gây chết người nhưng lại được sử dụng trong điều trị bệnh viêm dạ dày. Botulinum được sinh ra từ vi khuẩn Clostridium Botulinum, nếu sử dụng quá mức sẽ gây ngộ độc, hoạt chất này có nhiều trong các loại đồ ăn đóng hộp.

Khi bị ngộ độc Botulinum, cơ thể sẽ bị liệt cơ, tác dụng này được ứng dụng trong nghiên cứu điều trị bệnh lý co thắt tâm vị dạ dày. Việc tiêm Botulinum toxin giúp làm thư giãn các cơ co thắt ở thực quản, cải thiện tình trạng co thắt tâm vị.

Điều chỉnh chế dinh dưỡng

Người bệnh cần duy trì chế độ ăn uống phù hợp như:

• Ăn thức ăn lỏng, mềm, có chứa đủ calo.
• Nên chia thành 4-5 bữa ăn nhỏ/ngày.
• Khi nuốt nên ưỡn cổ ra phía sau, thở ra mạnh để thức ăn dễ đi xuống.
• Nên uống nước ấm nóng, không nên uống nước lạnh.
• Hạn chế ăn nhiều vào buổi tối trước đi ngủ, đề phòng trào ngược khi nằm ngủ.
• Không uống rượu, hút thuốc
• Hạn chế ăn các loại thực phẩm chứa nhiều gia vị hành tỏi.

Mổ nội soi chữa co thắt tâm vị

Đây là phương pháp được nhiều bác sĩ trên thế giới áp dụng. Bác sĩ sẽ sử dụng 1 bóng hơi có đồng hồ đo áp lực đưa vào lòng thực quản qua máy nội soi. Sau đó bơm căng bóng hơi để làm giãn tối đa cơ thắt thực quản dưới. Các loại bóng hơi có đường kính khác nhau từ 3; 3,5 đến 4cm. Phương pháp nên được tiến hành từ 1-3 lần để đạt hiệu quả tối đa.

Tuy nhiên, do phương pháp này có thể gây ra những nguy cơ như thủng thực quản, đau ngực, viêm dính, viêm phổi do hít, rách niêm mạc, chảy máu,.... Chính vì vậy, mổ nội soi chữa co thắt tâm vị chỉ được áp dụng khi các biện pháp điều trị trên thất bại.

Những năm gần đây kỹ thuật cắt cơ vòng dưới thực quản qua nội soi được ứng dụng ở nhiều quốc gia trên thế giới. Phương pháp này giúp giải quyết tình trạng co thắt tâm vị. Đây là phương pháp mới nhất trên thế giới hiện nay, đòi hỏi trình độ kỹ thuật của bác sĩ nội soi rất cao. Kỹ thuật này ít xâm lấn, giúp làm giảm nguy cơ bị tai biến, viêm dính. Hậu phẫu cũng nhẹ nhàng hơn, giúp người bệnh nhanh phục hồi hơn so với phẫu thuật nội soi ngả bụng.

Bệnh co thắt tâm vị sẽ được điều trị hiệu quả nếu người bệnh phát hiện và đi thăm khám sớm. Do đó bên cạnh việc duy trì chế độ ăn uống sinh hoạt lành mạnh, người bệnh cần thường xuyên đến bệnh viện để kiểm tra sức khỏe định kỳ để phòng tránh các bệnh về đường tiêu hóa.